153
Ta’limni standartlashtirish dunyoning rivojlangan mamlakatlarida
allaqachon o‘quv rejalari va dasturlarini ishlab chiqish, ta’lim ma’lum
darajasini belgilab bilan amalga oshiriladi. Ammo “standart” termini
o‘zi ta’limga nisbatan yaqin davrlardan qo‘llanila boshlangan. Davlat
ta’lim standartlari ta’lim sifatini oshirishga imkon beradi. Ular ta’lim
mazmuni minimal hajmini qayd etish va ta’lim darajasining quyi
chegarasini belgilab beradi.
Ta’lim standartini kiritishdan avval bunday majburiy qoidalar
mavjud emas edi. O‘zlashtirishning aniq belgilangan chegaralari yo‘qligi
XX asrning 80- yillarida ko‘pchilik bitiruvchilarining haqiqiy bilim
darajalari juda past bo‘lishiga olib keldi.
Davlat ta’lim standartlarini yaratish bo‘yicha ishlar O‘zbekiston
Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunini (1992 yil) qabul
qilingandan keyin boshlandi. Mazkur hujjatning 6- bandida jahon ta’limi
amaliyoti me’yorlariga mos keluvchi davlat ta’lim standartlarini yaratish
zarurligi ta’kidlab o‘tiladi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning IX
sessiyasida (1997 yil) O‘zbekiston Respublikasining yangi tahriridagi
“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilingandan so‘ng ta’lim dasturlari
yangi avlodi yaratildi. Jahon amaliyoti tajribasi asosida yaratilgan ta’lim
standartlari har bir fan bo‘yicha o‘zlashtirilishi zarur bo‘lgan
bilimlarning minimal darajasini belgilashga imkon berdi.
Davlat ta’lim standartlari tarkibiy tuzilishiga ko‘ra quyidagilardan
iboratdir:
1. Ta’limning yangi yoki aniqlashtirilgan maqsadlari, fanning
o‘rganish ob’ektlari va asosiy mazmunli yo‘nalishlari ko‘zda tutiladigan
o‘quv fanining umumiy ta’rifi.
2. O‘quv fanining mazmuni, tayanch (invariant) darajasini
tasvirlash.
3.
Ta’limning majburiy natijalarini ifodalash, ya’ni o‘quvchilarning
o‘quv tayyorgarliklari zarur bo‘lgan minimal darajasiga talablar.
4.
Bilim, ko‘nikma va malakalarga qo‘yiluvchi talablar, bu ularning
majburiy tayyorgarliklari darajasining “o‘lchamidir”, ya’ni, tekshirish
ishlari, testlar va alohida topshiriqlarni bajarishlariga harab o‘quvchilar
tomonidan talablarning majburiy darajasiga erishilganligi haqida fikr
yuritish mumkin bo‘ladi
