bogMiq bo‘lgan kovlash ishlarini olib bormashk; tog‘ jinsi to‘kilmalarining
yigMlishiga yo‘l qo‘ymaslik; temir>'o‘l, og‘ir yukli transport vositalari
harakat tezligini belgilanganidan oshirmaslik, o‘simlik dunyosini muhofaza
qilish; sug‘orish, shudgorlash
ishlarini olib bormaslik, imorat, inshootlar
qurish; portlatish ishlarini olib bormaslik; oqova va buloq suvlarini
oqizmaslik va ayniqsa xavfi yuqori bo‘Igan joylardagi
odamlami xavfsiz
joylarga ko'chirish ishlari va boshqa tadbirlar.
Demak, yer surilish ofatini talafotsiz va qurbonsiz o‘tkazib yuborish
uchun, aholimiz ham xavf-xatarni ongli ravishda his etgan holda mas’ul
xodimlarga yordam berishlari zarur hisoblanadi. Ba’zi hollarda har
qancha ogohlantirishga qaramay, aholi o‘z joylarida qolib, taiafotlaming
ko‘payishiga sabab bo'lmoqda.
Yer surilishida uchta bosqich kuzatiladi:
1-bosqich.
Surilishning tayyorlanish bosqichi.
Bu bosqichda qiya
sathlardagi tog‘ jinsi turg‘unligi susayadi, yer sathida turli kenglikdagi
yoriqlar paydo bo'ladi.
2-bosqich.
Tog‘ jinslarining katta tezlik bilan
yoki sekin-asta surilishi kuzatiladi. Surilish tezligi
yuqorida qayd etilgan
omiilaming ta’sir darajasiga bog‘liq bo‘ladi.
3-bosqich.
Surilishning
so‘nish bosqichi. Bunda tog‘ jinslari surilishdsm to‘xtaydi. Yer surilishlarini
chuqur o ‘rganish - ulami oldindan bashorat qilish imkonini beradi.
Buning uchun kompleks muhandis-geologik qidirav ishlari o‘tkaziladi.
Surilishi kuzatiladigan maydonlaming tabiiy sharoiti va geologik muhiti
fizik andozalarda o ‘rganiladi, hisoblash ishlari bajariladi.
Yer surilishi ofati oldidan kuzatiladigan belgilar quyidagilardan
iborat; Yer yuzasida yoriqlaming paydo bo‘lishi, yo‘llarda uzilishlarning
yuzaga kelishi, daraxtlarning to‘g‘ri o ‘smasligi (qiyshayib o'sishi),
uylar
devorlarining yorilishi, binolar, inshootlar tuzilishida muvozanatining
buzilishi va boshqa belgilar paydo bo‘ladi. Mabodo, hududlarda yer
surilishi xavfi b o isa yoki
harakatdagi surilish kuzatilsa, ulami bartaraf
qilish, oldini olish ishlari bajariladi, chora-tadbirlar belgilanadi. Yer
surilishining vujudga kelishi va harakatdagi surilishlarga qarshi olib
boriladigan ishlar mazmuniga
qarab ikki gumhga boiinadi;
- Surilishlaming oldini ohsh usullari.
- Yer surilishining harakati va ta’sirini bartaraf etish usullari.
