I k k i n c h i b o ‘ l i m
SUT VA SUT MAHSULOTLARI TEXNOLOGIYASI
V II BO B. SUTNING KIMYOVIY TARKIBI, FIZIK
VA BIOKIM Y O VIY XUSUSIYATLARI
Sutning kimyoviy tarkibi.
Sigirlardan sog‘ib oli-
nadigan sutning tarkibi muntazam bo‘lmasdan, u bir qan-
cha omillar: sigirlami oziqlantirish darajasi, yem-xashak
turlari va sifati, sigirlami to‘g ‘ri saqlash,
parvarishlash,
asrash, ulaming yoshi, vazni, oriq-semizligi,
mahsulot
yo‘nalishi, zoti, individual xususiyati, fiziologik holati
va hokazolar ta'sirida doimo o'zgarib turadi.
Sigirlaming suti o‘zining
kimyoviy tarkibi, fiziolo-
gik xususiyati va yem-xashakning to‘la qiymatligi,
tez hazm bo‘lishiga ko‘ra
boshqa hayvon sutidan farq
qiladi.
Sut o ‘zining tarkibiga ko‘ra asosan ikki xil: suv
va qumq moddalar kompleksidan tashkil topgan. Sut
tarkibidagi suv undagi qumq moddalaming eritmasi
sifatida uning zardobi (plazmasi) va kolloid sistemasi
vazifasini bajaradi. Sut
tarkibidagi qumq moddalar
miqdori uning to‘yimdorlik darajasini aniqlashda mu-
him ko‘rsatkich hisoblanadi. Sigir sutidagi suv va qumq
moddalar hamda uni tashkil
qiluvchi elementlar turli
miqdorda bo‘lishi aniqlangan
(2-jadval).
Sigir sutining kimyoviy tarkibi, ulaming zotiga ko‘ra
turlicha bo'lishi aniqlangan. Jumladan, 0 ‘zbekistonda
ko‘paytirilayotgan sersut sigirlaming zotiga ko‘ra sut
tarkibini ko‘rish mumkin
(3-jadval).
Kuzatishlardan ma’lum bo‘lishicha, bir litr umumiy
sigir sutidagi vitaminlar miqdori quyidagicha bo‘lar
ekan: A — 130-150 mkg; E — 700-900 mkg; D —
103
www.ziyouz.com kutubxonasi
0,07-1,2 mkg; K — 1000 shartli birlik; C — 900-20000
mkg, RR — 1500-1700 mkg; B, — 700-900 mkg;
B2 — 9000-20000 mkg; B6 - 1 5 5 - 7 6 0 mkg; B,2 —
2-7 mgk va h.k.
2-jadval
Sigir sutining kimyoviy tarkibi, foiz hisobida
Sutning tarkibi:
0 ‘rtacha:
Oz va ko‘p bo‘lishi:
Suv
87,5
82,7-90,7
Quruq moddalar
12,5
9,3-17,3
Yog‘
3,8
2,7-7,0
Oqsil
3,3
2,0-5,0
Jumladan:
kazein
2,7
2,20-2,50
Albumin va globulin
0,6
0,45-1,1
Oqsilsiz birikmalar
0,1
0,02-0,15
Sut qandi (laktoza)
4,7
4,00-5,30
Mineral moddalar
0,7
0,50-1,00
Limon kislotasi
0,15
0,10-0,20
Fosfatidlar
0,10
0,10-0,20
