127
Май 2021 10-қисм
Тошкент
K.SULTANOVTÍŃ «AQDÁRYA» ROMANÍNDA STILLIK SINONIMLERLERDIŃ
QOLLANÍLÍW ÓZGESHELIKLERI
Saǵalatdinov Raxat
Tashkent mámleketlik agrar universiteti
Nókis filialı akademiyalıq liceyiniń
qaraqalpaq tili hám ádebiyatı páni oqıtıwshısı
Qaraqalpaqstan Respublikası
K.Sultanovtıń «Aqdárya» romanında qollanılǵan sinonimlerdiń semantikalıq ózgeshelikleri
stillik-mánilik túrleri izertlewdi talap etetuǵın máselelerden biri. Stillik kózqarastan qaraǵanda
bazı bir sinonimler ya awızeki sóylew tiline, ya jazba stilge tán sıpatqa iye. Máselen, bazımırt,
mudam, ǵálet usaǵan sózler sáykes kúshli, bárhá, nadurıs sózleri menen mánilik jaqtan
bir sinonimlik qatarlarǵa kire aladı. Degen menen olar awızeki sóylew tiline tán leksikalıq
elementlerden esaplanadı. Al til ilimi – lingvistika, folklor – awızeki ádebiyat uqsaǵan sinonimler
bolsa jazba stilge tiyisli [1,51-52]. Mısalı:
Endi aldasań teris pátiya beremen. Kóknarshınıń ǵarǵısın al
ońayın
deseń (24-bet). Gúder
úzsem de jas nashardıń baxtına
kesir
bolmay, ruxsat beremen dep júr edim (25-bet). Aldına adım
atlayın dese, artında enesi
zarlap
tur. Artına qaytayın dese aldında atası
bozlap
tur (34-bet).
Bul mısallardaǵı «ońayın, kesir, zarlap, bozlap» degen sózler awızeki sóylew tiline tán, al
jetilisiwi, tosqınlıq, jılaw sıyaqlı sinonimler jazba tilde ónimli qollanıladı. Mısalı:
Tań atardıń aldında
