|
Mantiqiy fikrlash va mazmunli ifodalashning yurist faoliyatidagi roliBog'liq 189 Norboboyev Baxtiyor Jaxongir ogli 1245-1258Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(5), May, 2023
1246
qarash tarafdorlari Gegelning “Har kim fiziologiya qonunlarini bilmay ham ovqatni
to‘g‘ri hazm qilganidek, mantiq qonunlarini bilmay to‘g‘ri fikrlashlari mumkinligi
to‘g‘risidagi fikrini keltirishadi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Fikrlash – shaxs bilish faoliyati jarayoni bo‘lib, voqelikni bevosita va
umumlashgan holda aks ettirish bilan xarakterlanadi. Fikrlash fanlararo tadqiqotlarni,
kompleks fanlarni o‘zida mujassamlashtiradi. Fikrlash insonga haqiqat hodisalari
o‘rtasidagi aloqalarni topish imkonini beradi, lekin aniqlangan bog‘liqlik haqiqatdan
vaziyatning to‘liq holatini aks ettirishi uchun u ob’ektiv, to‘g‘ri yoki boshqacha
aytganda, mantiqqa tayangan, mantiq qonunlariga mos bo‘lishi kerak.
Mantiqiy fikrlash – fikrlashning oliy pog‘onalaridan biri bo‘lib, izchillik, ketma-
ketlik asosida fikrlarning bog‘lanishini bildiradi va shaxs ijodiy faolligining muhim
qirrasini o‘zida aks ettiradi.
Demak, mantiqiy fikrlash – inson tomonidan ko‘rib, eshitib, bilib, his qilib va
anglab olingan borliq, voqelik yoki taassurotlarning boshqalar uchun ham tushunarli
tarzda tafakkur etilishini anglatadi.
Mantiqiylik – tafakkurning yozma va og‘zaki nutqda fikrlash qonunlariga amal
qilish jarayonidir. Bu jarayonda ayniyat, ziddiyat, inkorni inkor hamda еtarli asos
qonunlari o‘zaro uyg‘un holda namoyon bo‘ladi. Ayniyat qonuni har bir narsa-
hodisaning aynan o‘ziga tengligini, fikrda, so‘zlashuv va matnlarda takror so‘zlarni
to‘g‘ri qo‘llashni bildiradi (A-Adir). Ziddiyat qonuni bir vaqtning o‘zida har bir
voqea-hodisani ziddi bo‘lmasligini taqozo etadi (A ham V, ham V emas bo‘la
olmaydi). Uchinchisi istisno qonuni esa muayyan sharoitda voqea-hodisalar aynan
o‘sha holatda bo‘lishi yoki bo‘lmasligini anglatadi (“A V yoki V emasdir”). Yetarli
asos qonuniga kelsak, har bir narsa-hodisaning real asosi bo‘lgani kabi, ularning
in’ikosi bo‘lgan fikrimiz ham asoslanishini ta’kidlaydi (Agar V mavjud bo‘lsa, uning
asosi sifatida A ham mavjud).
Mantiqiy fikrlashni rivojlantirish mezonlari:
* Tafakkurning mustaqilligi;
* O‘quv materialini o‘zlashtirishning tezligi va mustahkamligi;
* Standart bo‘lmagan vazifalarni hal qilishda zehn (fikrlashning) tezligi;
* O‘rganib chiqilayotgan huquqiy vaziyat mazmuniga chuqur kirib borish
(muhim bo‘lgan nazariyani muhim bo‘lmagan nazariyadan ajrata bilish);
* Fikrlashdagi tanqidiylik.
Mantiqiy fikrlashning rivojlanganlik darajasini belgilovchi mezonlar:
* Mantiqiy fikrlashga nisbatan motivatsiyani qaror topganligi;
* Mantiqiy fikrlash qobiliyatlarining shakllanganligi;
|
| |
