331
bog'liq muqobil qiymat ham yo'qqa chiqadi. Mabodo, agar meni biror uyda yashashga,
biror ishda ishlashga, biror ayolga uylanishga yoki biror mahsulotlar to'plamini iste'mol
qilishga majbur etishsa, menda bularni amalga oshirishda hech qanday qiymat yuzaga
kelmaydi. Demak, qiymatlarning ijobiy tomoni ularni keltirib chiqaradigan
imkoniyatlardir. Imkoniyatlarimizning ko'payishi bilan barcha fayoliyatimizning
qiymati ham oshadi.
Odatda xarajatlardan qutulishga urinsakda, aslida barcha faoliyatimiz
qiymatlarini hisobga olib yashashga to'g'ri keladigan iqtisodiyotda yashaganimiz
afzalroqdir. Balkim, shaxsan men uchun mahsulotlarni ularning bahosini hisobga
olmasdan iste'mol qila olishim afzalroqdir, chunki shunda bu xarajatlar boshqalarning
zimmasiga tushadi. Lekin agar boshqalar ham o'z faoliyatlari bilan bog'liq xarajatlarni
hisobga olmasdan ularni menga yuklashsa, topgan afzalligim yo'qqa chiqadi. Natijada,
oqilona tanlov qilish uchun bizda ma'lumot va asos bo'lmaydi. Agar ma'lum tanlov bilan
bog'liq qiymatlar faqat ushbu tanlovni qilgan odamlargagina yuklansa, shunda biz
mavjud imkoniyatlardan oqilona foydalana olamiz.
Bu bozor narxlarining afzalligini tushunishimiz uchun bir misol. Odamlar
to'laydigan bozor narxlari tanlovlarning muqobil qiymatini aks ettiradi. Odatda, erkin
bozorda tovar va xizmatlarni uni boshqalar to'lashga rozi bo'lgan narxdan yoki uni
yaratishga ketgan sarf-xarajatdan arzonroq narxda sotib ola olmaysiz. Bu bozor
tranzaktsiyasidan kelib chiqadigan ijtimoiy hamkorlikning muhim qismi hisoblanadi.
