30
2.3 – rasm. TXK davriyligini buzilmaslikning yo‘l qo‘yilgan darajasi
bo‘yicha aniqlash.
Shuning uchun texnik foydalanishning asosiy vazifalaridan biri texnologik va
tashkiliy tadbirlar asosida buzilishgacha bo‘lgan
ishlash davomiyligi
variatsiyasini kamaytirishdan iborat.
2.4- rasm Ishlash davomiyligi variatsiyasining maqbul
davriylikka ta’siri.
Maqbul davriylik koeffitsientining qiymatlari 2.2.- jadvalda keltirilgan.
31
2.2 – jadval
Maqbul davriylik koeffitsienti -
β
R
re
Ishlash davomiyligining variatsiya koeffitsienti
0,2
0,4
0,6
0,8
0,85
0,80
0,55
0,40
0,29
0,95
0,67
0,37
0,20
0,10
Amaliyotda, detal, tizim yoki birikmaning buzilmasdan ishlash
ehtimolligi grafigi aniqlangan bo‘lsa,
undan foydalanib, maqbul davriylik
koeffitsientini aniqlash mumkin.
х
о
Bu
usulda
kuch
uzatmaydigan
mahkamlash
birikmalari,
elektr
o‘tkazgichlar, suyuqlik va havo magistrallari
uchun TXK ning maqbul
davriyligini aniqlash mumkin.
Texnik holat parametrining yo‘l qo‘yilgan o‘zgarishi va qonuniyati
bo‘yicha davriylikni aniqlash
.
Avtomobil, agregat yoki detallar texnik holatining ishlanma b o‘yicha
o‘zgarish parametri grafigidan maksimal (1), o‘rta (2) va minimal (3) texnik
holati parametri o‘zgarishi jadalligi har xil bo‘lgan
uchta detalni ajratib
olamiz. (4.5 -rasm).
bu erda:
U – texnik holat parametri;
U
b
– boshlang‘ich;
U
re
–
ruxsat
etilgan;
F – buzilish ehtimolligi;
F
re
– qaltis holatdagi ruxsat etilgan buzilish
ehtimoligi;
ℓ
txk
– TXK davriyligi.
Maqbul TXK davriyligi quyidagicha aniqlanadi.
;
рэ
б
рэ
тхк
а
У
У
a
re
=µ∙a,
(2.4)
bu erda:
a – texnik holat parametrining o‘rtacha o‘zgarish jadalligi
(2-rasmdagi 2 detal uchun)
32
µ - texnik holat parametri o‘zgarishining maksimal jadalligi koeffitsienti;
µ - ning qiymati (2.6- rasm) quyidagilarga bog‘liq:
- buzilishgacha ishlash davomiyligi variatsiyasi;
- buzilmay ishlash ehtimolligining berilgan qiymati;
- ishlash davomiyligining taqsimot qonuni turi
2.5-rasm. Texnik holat parametri o‘zgarishining yo‘l qo‘yilgan qiymati va
qonuniyati bo‘yicha davriylikni aniqlash.
Normal taqsimlanish qonuni uchun
,
1
рэ
t
(2.5)
bu erda:
t
re
=(a
re
-a)/σ – ishonilgan ehtimollik darajasiga mos keladigan
me’yorlashtirilgan og‘ishlik
Veybull-Gnedenko taqsimlanish qonuni uchun
)
/
1
1
(
)
1
(
m
Г
Rрэ
n
m
,
(2.6)
bu erda:
G – gamma funksiya;
m – taqsimlanish parametri.
Variatsiya koeffitsienti va ruxsat etilgan buzilmasdan
ishlash extimolligi
qanchalik katta bo‘lsa, maksimal ruxsat etilgan jadallik koeffitsienti shuncha
katta bo‘ladi va TXK davriyligi qisqaradi.
