• Bitiruv malakaviy ishining xajmi va tuzilishi.
  • 1.1. Mehnatni tashkil etishning nazariy asoslari va mohiyati
  • Bitiruv malakaviy ishining ob’ekti




    Download 1,26 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet4/27
    Sana09.01.2024
    Hajmi1,26 Mb.
    #133135
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27
    Bog'liq
    sanoat korxonalarida mehnat unumdorligini oshirish yollari

    Bitiruv malakaviy ishining ob’ekti. 
    Namangan viloyati ―Mash-Xim‖ ma'suliyati cheklangan jamiyati bitiruv 
    malakaviy ishining ob‘ektini tashkil qiladi. 
    Bitiruv malakaviy ishining nazariy va uslubiy asoslari. 
    Bitiruv malakaviy ishining nazariy va uslubiy asoslari qilib Prezidentimiz 
    I.A.Karimovning mahruza va asarlarida bayon etilgan ijtimoiy-iqtisodiy 
    taraqqiyotni amalga oshirish bo‘yicha ilgari surilgan fikr-mulohazalar va asosiy 
    yo‘nalishlar, O‘zbekiston Respublikasining Qonunlari, Vazirlar Mahkamasining 
    qarorlari, iqtisodchi olimlarning ushbu yo‘nalishda amalga oshirgan ilmiy ishlari, 
    xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlarda erishilgan ilg‘or tajribalar olindi. 
    Bitiruv malakaviy ishining xajmi va tuzilishi. 
    Bitiruv malakaviy ishi kirish, uchta bob, xulosa va takliflar hamda 
    foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhatidan iborat. 



    I-bob. Sanoat korxonalarida mehnatni tashkil etishning o’ziga xos 
    xususiyatlari va nazariy asoslari 
     
    1.1. Mehnatni tashkil etishning nazariy asoslari va mohiyati 
    Ijtimoiy hayot maroqli, ayni paytda murakkabdir. Inson jamiyatda yashar ekan 
    o‘ziga xos va mos turmush tarzini yaratadi. U hayot kechirish uchun oziq-ovqat topishi, 
    uy-joy qurishga, kiyim-bosh tikib olishi va atrof muhitning noqulay ta‘sirlaridan 
    himoyalanishi kerak, buning uchun o‘ziga zarur bo‘ltan barcha narsalarni tabiatdan 
    qidiradi va topgan materiallaridan foydalanadi. Ayni bir paytda tabiatdan topgan 
    materiallar ham insonga yashash uchun ancha qulay shart-sharoitlar yaratish imkonini 
    beradi. Inson tabiatdan topgan mazkur materiallarni o‘z foydasi yo‘lida o‘zgartiradi. 
    Bunday jarayon davomida inson tomonidai jamiyat ehtiyojlarini qondirish uchun zarur 
    bo‘ladigan moddiy va mahnaviy nehmatlar yaratish sohasidagi ―mehnat‖ deb 
    ataladigan maqsadga muvofiq faoliyat amalta oshiriladi. 
    Binobarin, mehnat mavjud tabiiy, moddiy, aqliy zaxiralarni shaxsiy va ijtimoiy 
    ehtiyojlar uchun kerakgti mahsulotga aytantirishda faqat insongagina xos faoliyatdir. 
    Mehnat tushunchasi fiziologik nuqtai nazardan aytilganda bu — organizmda 
    yig‘ilib qolgan hayot energiyasi tufayli sodir bo‘ladigan asab va mushaklar harakati 
    hamda oqsil moddalarning mexanik ishga kirishuv jarayonidir. 
    Ayni vaqtda mehnat - bu murakkab ijtimoiy-psixologik jarayon bo‘lib, u 
    kishilarning yashashi uchun shart bo‘lgan abadiy tabiiy zaruriyatdir. Mehnat inson bilan 
    tabiat o‘rtasida sodir bo‘ladigan shunday jarayonki, unda inson o‘zining faoliyati bilan 
    o‘zi va tabiat o‘rtasidagi moddalar almashinuvini bevosita ifodalaydi, tartibga soladi va 
    nazorat qiladi. 
    Mehnat - bu insonning maqsadga muvofiq ijtimoiy foydali faoliyatidir. Dastlab 
    inson o‘z harakatlarining maqsadini aniqlaydi. Maqsadning mavjud bo‘lishi ongli 
    mavjudot bo‘lgan insonning mehnatini, masalan, ot yoki mashina bajaradigan ish 
    tushunchasidan ajratib turadi. Maqsadga ega bo‘lgan inson tabiat inhomi — bug‘doy 



    yoki javdar, yog‘och yoki loy, paxta tolasi, jun yoki teridan foydalanib, yangi mahsulot 
    yaratadi, ya‘ni o‘z organizmining jismoniy va aqliy quvvatidan foydalanib, mehnat 
    harakatlarini ongli ravishda va izchillik bilan bajaradi. 
    Inson o‘z mehnatining maqsadi, usuli va natijasini aniqlash davomida, qanday 
    mahsulotlar qancha miqdorda va qachon ishlab chiqarilishi kerak, bu mahsulotlarni 
    qandan resurslardan, qay tarzda, qanday texnologiya yordamida ishlab chiqarish kerak, 
    bu mahsulotlar kim uchun ishlab chiqarilishi kerak degan uchta muhim masalani hal 
    qiladi. Binobarin, birinchi masalada mehnat ongli faoliyat, ikkinchisida — ishchi 
    kuchini takror ishlab chiqarish, uchinchidan — ijtimoiy foydali faoliyat sifatida 
    namoyon bo‘ladi. 
    Ijtimoiy-iqtisodiy turmushda mehnat tushunchasi bilan bir qatorda ish 
    tushunchasidan ham keng foydalaniladi. 
    Ish deganda tabiat va inson tomonidan birlashgan xarakterlarining ob‘ektiv 
    natijasi tushuniladi. Mexanik tarzda bu natija mahlum bir qarshilikni yengish uchun 
    sarflanayotgan energiya miqdori bilan o‘lchanadi. 
    Mehnat va ishning miqdori sarflangan vaqt — energiya bilan o‘lchansada, ularni 
    bir-biri bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri tenglashtirish mumkin emas. 
    Mehnat insonning aqliy-fiziologik faoliyati bo‘lib, unga to‘g‘ri keladigan ish bu 
    jarayonning ob‘ektiv natijasi hisoblanadn. Biror mahsulot ishlab chiqarish uchun 
    sarflangan mehnat va ish miqdorini bir xil o‘lchovda, ya‘ni kilogrammometrda 
    aniqlanganda ishning miqdori mehnat sarfining bir qisminigina, yoki aniqroq qilib 
    ayotganda 20 — 30 % ini, ayrim hollarda esa undan ham ancha kam miqdorini tashkil 
    etishi mumkin. Bajarilgan ishning miqdorini, jamiyat ahzolari tomonidan mehnatning 
    sarflangan miqdoriga tenglashtirish yoki bir xil o‘lchovda o‘lchash ham noto‘g‘ri
    bo‘ladi. Faoliyag jarayonida mexanik harakatlar qilinib katta hajmdagi ish mikdori 
    bajarilishi mumkin, lekin bu faoliyat inson mehnatining mahsuli bo‘lganligi uchun 
    mehnatga nisbatan tor va chegaralangan faoliyatdir. Mehnat va ish tushunchasi bir-biri 



    bilan solishtirilganda, ish mehnatning mahsuli degan xulosaga kelamiz. SHu bois uning 
    son va sifat ko‘rsatkichlarini tahlil qilish mumkin. 
    Hatto mehnat va ish so‘zlari ingliz tilida ham o‘z mazmuni bilan har xil mahnoni 
    bildiradi. Masalan, ish so‘zi (inglizcha wogk) kishining intilishi va harakati mahnosini 
    emas, balki muayyan natija sifatida tushuniladi. Mehnat deyilganda esa (inglizcha 
    ―Job‖) konkret natijadan qatg‘iy nazar insonning xarakati, intilishi va energiya sarflashi 
    kabi faoliyatlari tushuniladi. 
    Inson kuch-quvvatining sarflanish darajasi faoliyat turiga va ishlatiladigan 
    mehnat vositalariga bog‘liq bo‘ladi. SHunday qilib, agar mehnat jarayonini 
    tasvirlaydigan bo‘lsak, u uchta asosiy tarkibiy qismni o‘z ichiga oladi: 
    - xomashyo materiali (mehnat predmetlari); 
    - mehnat vositalari; 
    - jonli mehnat sarflari. 
    Ana shu uchta tarkibiy qismning o‘zaro ta‘sir ko‘rsatish natijasi mehnat 
    mahsuloti — tabiatning yangi mahsuloti bo‘lib, u inson ehtiyojlariga moslashgan 
    bo‘ladi. Bular: yig‘ib-terib olingan paxta hosili; parvarish qilingan chorva mollari, 
    barpo etilgan uy yoki ko‘prik, tikilgan kiyim yoki poyafzallardan tashkil topishi 
    mumkin. Mehnat predmetlari (xomashyo va materiallar) va mehnat vositalari (ishlab 
    chiqarish vositalari) jonli mehnat jarayoniga qo‘shilmasa, ular o‘z-o‘zidan faoliyat 
    ko‘rsatavermaydi. Jonli mehnat sarfi o‘z navbatida faqat kishilarning tabiatga 
    munosabatidan iborat bo‘libgina qolmay, balki amalga oshirilayotgan jarayon 
    qatnashchilari o‘rtasidagi munosabatdan ham iboratdir. Binobarin, mehnat faoliyati 
    jonli mehnatning moddiy shart-sharoitlarini hosil qiluvchi ishlab chiqarish vositalarisiz 
    mavjud bo‘lishi mumkin emas. SHuning uchun ham mehnat jarayoni uning uchta 
    asosiy jihatini mexanik ravishda birlashtirishdan iborat bo‘lmay, balki ularning uzviy 
    birligidan iboratdir, uning hal qiluvchi omillari esa insonning o‘zi va uning mehnat 
    faoliyatidir. 


    10 
    Mehnat jarayonida inson mehnat faoliyatidan ko‘zda tutilgan maqsadga erishish 
    uchun mehnat vositalari yordamida mehnat predmetidan foydalanib, jonli mehnat sarfi 
    bilan o‘zaro muloqotga kirishadi va bu bilan hayot uchun zarur bo‘lgan yangi mahsulot 
    yaratadi. Bunday mahsulotni ishlab chiqarish jarayonining barcha uch jihati: xomashyo 
    va materiallar, mehnat vositalari, qurollari va jonli mehnat sarflari birlashib mehnat 
    mahsuloti yaratadi. 
    Mehnat ijtimoiy-iqtisodiy, texnologik, aqliy-hissiy, fizikaviy-kimyoviy, biologik 
    va boshqa qonuniy hodisalarning uyg‘unlashuvi natijasi — majmui jarayonidir. 
    Mehnat predmetlariga yer osti qazilmalari, tabiiy va sunhiy xomashyo va 
    materiallar, yarim fabrikatlar va komplektlashtiriladigan jihozlar; energiyaviy, moddiy 
    va axborot oqimlari kiradi. Ishchi kuchi mehnat predmetlarini mehnat vositalari orqali 
    o‘zgartiradi. 
    Mehnat vositalariga mashinalar, uskuna va qurilmalar; ish qurollari va boshqa 
    texnologik ishlanma turlari; dasturiy-ta‘minot vositalari; ish joyining tashkiliy ta‘minoti 
    va boshqalar kiradi. 
    Mehnat — boylik manbaidir. U inson faoliyatining birinchi va zarur sharti 
    hisoblanadi. Inson va jamiyat taraqqiyotining tarixi bu jarayonda mehnatning hal 
    qiluvchi ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi. Odamlar atrofdagi tabiatni 
    o‘zgartirar ekanlar, umrining o‘zgarib borayotgan ehtiyojlari ta‘sirida o‘z tabiatlarini 
    ham o‘zgartiradilar: bilimlarini boyitib, qobiliyatlarini rivojlantiradilar va yangi 
    ko‘nikmalar hosil qiladilar.
    Mehnat o‘zining tarkibiy rivoji jarayonida jiddiy ravishda murakkablashdi: inson 
    tobora murakkabroq va xilma-xilroq operatsiya va ishlarni bajara boshladi, tobora 
    uyushgan mehnat vositalarini ishlab chiqarib, o‘z oldiga ancha yuksakroq maqsadlar 
    qo‘yish va ularga erishish mukammal bo‘lib bordi.
    Jamiyat rivojlanib borgan sari inson faoliyati mashinalar, mexanizmlar 
    yaratishga, oldindan berilgan xossalarga muvofiq va tabiatda uchramaydigan 


    11 
    materiallarni vujudga keltirish kashfiyot va sanhat asarlari, ilmiy kashfiyotlar yaratishga 
    qaratilgan. 
    O‘rta Osiyo SHarkda, ilg‘or tafakkur markazlariga aylanib, Forobiy, Ibn Sino, 
    Beruniy, Yusuf Xos Hojib, Nizom ul Mulk, al Buxoriy, Amir Temur va boshqa 
    vatandoshlarimizning ilmiy qarashlari faxrlidir. 
    O‘zbek davlatchiligining poydevorini vujudga keltirgan Amir Temur ham o‘z 
    davrida insonning yashashi, hayot kechirishi uchun tabiiy resurslarni tayyor mahsulotga 
    aylantirishda mehnatning roliga katta baho berar edi. „Temur tuzuklari"da 
    ko‘rsatilganidek, „Dehqonlar va raiyatdan qaysi birining dehqonchilik qilishga qurbi 
    yetmasa, kerakli uskunalarni yetkazib unga yordam berilsin", — deb ko‘rsatma berar 
    ekan, mehnat qurolisiz boylik yaratish mumkin emasligini u yaxshi bilar edi. 
    Fan-texnika tarakqiyoti ta‘siri bilan shunday jarayonlar, chunonchi ishlab 
    chiqarishni kompleks mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish, axborotlar texnologiyasini 
    keng joriy etish va uni tashkil etishni tubdan takomillashtirish natijasida jismoniy 
    mehnat mazmuning muntazam o‘zgarishi sodir bo‘lmoqda.
    Jamiyat ishlab chiqaruvchi kuchlari rivojining qudratli omili fandir, aniqrog‘i 
    fanning ishlab chiqarish bilan uzviy birikib ketishidir, chunki fan-texnika taraqqiyogi 
    faqat yanga energiya turlari, yashi materiallar, elektron-hisoblash mashinalari va hatto 
    ishlab chikarishni kompleks mexanizatsiyalashni shunchaki tadbiq etishni emas, balki 
    ishlab chiqarishning bugun texnikaviy negizini, uni tashkil etish va boshqarish 
    takomillashtirishni talab etadi. 
    Hozirgi sharoigda mehnat jarayoni quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: 
    1. mehnat jarayonining intellekgual potentsiali ortadi, bu esa aqliy mehnat 
    rolining kuchayishida, xodimning o‘z faoliyati natijalariga ongli va mashuliyat bilan 
    munosabatda bo‘lishining ortishida namoyon bo‘ladi; 
    2. mehnat xarajatlari moddiy qismining ulushi ortadi. Mehnat vositalari 
    (mashinalar, asbob-uskunalar, mexanizmlar va shu kabilar) bilan bog‘liq buyumlashgan 
    mehnat ulushining ko‘payishi fan-texnika taraqqiyotining erishgan yutuqlari bilan 


    12 
    bog‘liq bo‘lib, inson cheklangan jismoniy imkoniyatlari sharoitida mehnat unumdorligi 
    va samaradorligining ortishida hal etuvchi omil bo‘lib xizmat qiladi; 
    - mehnat jarayoni ijtimoiy jihatining ahamiyati ortadi. Hozirgi vaqtda 
    mehnat unumdorligining o‘sish omillari faqat xodim malakasini yoki uning 
    mehnatini mexanizatsiyalash darajasini oshirish bilangina emas, balki inson 
    salomatligining ahvoli, uning kayfiyati, oiladagi, jamoadagi va umuman 
    jamiyatdagi munosabatlariga ham bog‘liqdir.
    O‘zbekiston Respublikasida mehnatga oid munosabatlar mehnat to‘g‘risidagi 
    qonun hujjatlari, jamoa kelishuvlari, shuningdek, jamoa shartnomalari va boshqa lokal 
    normativ hujjatlar bilan tartibga solinadi. Mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga 
    O‘zbekiston Respublikasining «Mehnat Kodeksi», «Aholini ish bilan ta‘minlash 
    tug‘risida»gi qonuni va bu qonunga Mehnat vazirligi tomonidan tayyorlangan sharhlar 
    hamda mehnat va uni tashkil etish bo‘yicha davlat xokimiyatining boshqa vakillik va 
    ijroiya organlari o‘z vakolatlari doirasida qabul qiladigan qarorlar kiradi. 
    Mehnat vazifasining intellektual darajasi unda mavjud aqliy va jismoniy mehnat 
    unsurlarining hissasi, shuningdek, ijodiy va oddiy (noijodiy) mehnat hissasiga bog‘liq 
    holda farqlanadi. Mehnat vazifasining malakalilik darajasi uning chegarasi va tarkibi: 
    tarkibiy qismlar va bu tarkibiy qismlarning miqdori, ularning rang–barangligi, 
    yangiligi, shuningdek, ijro shart-sharoiti orqali aniqlanadi. Mazkur belgini u yoki bu 
    xodimga tatbiqan baholash qabul qilingan tarif tizimiga muvofiq uning razryadiga 
    moslab amalga oshiriladi. SHunday qilib, mehnatning tabiati va mazmuni tasnifiy 
    alomatlar sifatida o‘zaro aloqadordir.
    Mehnat predmeti va mahsuli bo‘yicha mehnat turlarining tasnifi mehnatni 
    professional, funktsional va tarmoq nuqtai nazaridan farqlashga asoslanadi. Mehnatning 
    professional belgisiga ko‘ra, ilmiy yoxud tadqiqotchilik, muhandislik, boshqaruv, ishlab 
    chiqarish, mahrifiy, tibbiy va boshqa turlarini, ajratib ko‘rsatish mumkin. Funktsional 
    belgisiga ko‘ra, mehnat turlari ularning qay maqsadga yo‘naltirilgani, tatbiq etilish 
    sohasi va xo‘jalik faoliyati iqtisodiy turkumidagi funktsional roliga bog‘liq holda 
    tarkibiy qismlarga ajratiladi. Uch bosqich – ishlab chiqarish, taqsimot va istehmolni 


    13 
    bo‘lib ajratuvchi mahmuriy – rejalashtirish tizimida amal qilinganidan farqli o‘laroq, 
    bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiy turmushning tarkibi tubdan o‘zgaradi.
    Mehnat mazmunini tahlil qilish vaqtida mehnat jarayonida quyidagi funktsiyalar 
    amalga oshirilishi hisobga olinadi: 

    zarur mehnat operatsiyalari tizimining maqsadi va uni tayyorlash bilan bog‘liq 
    bo‘lgan mantiqiy funktsiya; 

    ijro etuvchilik funktsiyasi - ishlab chiqaruvchi kuchlarning holatiga bog‘liq 
    ravishda mehnat vositalarini turli usullar bilan harakatga keltirish va mehnat 
    predmetlariga bevosita ta‘sir ko‘rsatish; 

    qayd etish va nazorat qilish funktsiyasi - texnologiya jarayonini, belgilangan 
    dasturni bajarishning borishini kuzatish; 

    tartibga solish funktsiyasi - berilgan dasturni tuzatish, unga aniqlik kiritish. 
    Bu aytib o‘tilgan funktsiyalardan har biri ayrim olingan xodimning 
    mehnatida mahlum darajada ishtirok etishi mumkin, lekin u, albatta, yalpi 
    mehnatga ham xos bo‘ladi. Inson mehnat faoliyatida qaysi funktsiya ustunlik 
    qilishiga qarab aqliy va jismoniy mehnat funktsiyalarining muayyan nisbati qaror 
    topadi.
    Mehnat xususiyatini belgilovchi ishlab chiqarish munosabatlari tizimining 
    asosiy elementlari quyidagilardir: 

    mehnatkashlarning ishlab chiqarish vositalariga munosabati, ishlab chiqarish 
    vositalarining mulkchilik shakli; 

    bevosita ishlab chiqaruvchilar amalga oshirayotgan mehnatning maqsadi, shaxs 
    mehnati bilan jamiyat umumiy mehnati o‘rtasidagi bog‘liqlik (mehnatning 
    ijtimoiy tabiati namoyon bo‘lish shaklini ifodalaydi); 

    ijtimoiy guruhlar (sinflar)ning ishlab chiqarish vositalariga munosabatlari, 
    xodimlarning tayyorgarlik darajasidagi va ularning ishlab chiqarish jarayonida 
    xilma-xil funktsiyalarni bajarishidagi farqlar taqozo qilgan mehnatdagi ijtimoiy 
    tafovutlar darajasi. Ishlab chiqarish usulining bu tomonlari, o‘z navbatida, ishlab 
    chiqaruvchilarning o‘z-o‘zining mehnatiga munosabatini, mehnat mahsulotlarini 


    14 
    taqsimlash munosabatlarini, shuningdek, jamiyatdagi mehnatni tashkil etish 
    usulini belgilaydi.
    Mehnatning xilma-xil turlari bor va ularning butun xilma-xilligini quyidagi 
    mezonlar bo‘yicha: mehnatning mazmuni, tabiati, natijalari, foydalaniladigan buyumli 
    elementlari va inson qatnashuvining turli darajasi, kishilarni mehnatga jalb etish usullari 
    bo‘yicha ajratib tasniflash mumkin. 
    Mehnat 
    mazmuni – ishlarning 
    kasbiy 
    mansubligi, 
    ularning 
    tarkibiy 
    murakkabligi, bajarishdagi izchilligi bilan belgilanadigan mehnat elementlari 
    yig‘indisidir. 
    Mazmuni bo‘yicha quyidagilar ajratiladi: moddiy ishlab chiqarish, xizmatlar, 
    fan, madaniyat va sanhat sohasidagi, boshqa sohalardagi mehnat; moddiy va nomoddiy 
    ishlab chiqarish ayrim tarmoqlaridagi mehnat, masalan, mashinasozlik, yengil sanoat va 
    oziq-ovqat sanoatidagi, qurilishdagi, qishloq xo‘jaligidagi, transportdagi va 
    hokazolardagi mehnat; faoliyat turlari bo‘yicha mehnat – xususiy tadbirkor, rahbar, 
    mutaxassis, xizmatchi, olim, muhandis, ishchi, fermer va shu kabilar mehnati va 
    nihoyat, kasblar va mutaxassisliklar bo‘yicha mehnat. Masalan, muhandis-texnolog, 
    yig‘uvchi-chilangar, kombaynchi, rassom, sozanda, sotuvchi, ilmiy xodim, muhosib, 
    fermer va boshqalar mehnatining mazmuni faoliyat har bir turining o‘ziga xos 
    xususiyatlarini tavsiflash yo‘li bilan aniq belgilanishi mumkin. Mehnatning mazmuni 
    tarif-malaka ma‘lumotnomalarida, bo‘linmalar to‘g‘risidagi nizomlar va lavozim 
    yo‘riqnomalarida aks ettiriladi. 
    Mehnat turlarining xarakteri va mazmuni bo‘yicha tasniflanishi ikki jihatdan –
    ijtimoiy jihatdan va tuzilishi jihatidan ko‘rib chiqiladi. Mehnatning ijtimoiy xarakteri 
    ishlab chiqarish vositalariga mulkchilik shakli bilan bog‘liq. Ushbu belgi bo‘yicha 
    xususiy mehnat (mulkdor yoki ijarachi mehnati) va yollanma mehnat farqlanadi. 
    Mahlum mahnoda mehnatning xarakteri uning ikki tashkiliy shakli – yakka tartibdagi 
    mehnat va jamoa mehnatning ajratilishida o‘z aksini topadi. Bundan tashqari, 
    mehnatning ijtimoiy xarakteri mehnatga undash usullarining (istak, anglangan zarurat, 
    majburlash) shakllanishida namoyon bo‘ladi. 


    15 
    Mehnat mazmuni nuqtai nazaridan olib qaraganda mehnat jarayoni insonning 
    mehnat qurollari va buyumlari bilan o‘zaro aloqadorligi, har biri muayyan mahsulot 
    tayyorlanishi bilan tugallanadigan mehnat davrlarining o‘ziga xos takrorlanishidir. 
    Ushbu jarayonda quyidagi funktsiyalar: 1) maqsadni belgilash va mehnat jarayonini 
    tayyorlash bilan bog‘liq bo‘lgan mantiqiy funktsiya; 2) xarakatga keltirish va mehnat 
    buyumiga bevosita ta‘sir etish bilan bog‘liq ijrochilik funktsiyasi; 3) ro‘yxatga olish va 
    nazorat qilish bilan bog‘liq texnologik jarayonni, belgilangan dastur bajarilishining 
    borishini kuzatish funktsiyasi; 4) oldindan belgilangan dasturni tuzatish, aniqlashtirish 
    va tartibga solish funktsiyasi. 
    Mehnatning mazmuni mehnat jarayonida u yoki bu funktsiyalarning 
    mavjudligiga bog‘liq bo‘ladi va mehnatni tuzilmaviy jihatdan tavsiflaydi. Mehnatning 
    mazmuni nihoyatda xilma-xilligi bilan ajralib turadi va ishlab chiqaruvchi kuchlar 
    hamda texnika-texnologiyaning rivojlanganlik darajasini ko‘rsatadi. 

    Download 1,26 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27




    Download 1,26 Mb.
    Pdf ko'rish