|
Mavzu: Mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarishning o’rni Krish i-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari
|
| bet | 1/11 | | Sana | 19.06.2024 | | Hajmi | 1,05 Mb. | | #264556 |
Bog'liq madina
Mavzu: Mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarishning o’rni
Krish
I-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari
1.1 Mamlakat iqtisodiyoti barqarorligini muhim omili
1.2 Iqtisodiy resurs sifatida tadbirkorlik
II-bob. Tadbirkorlik faoliyati
2.1 Kichik va o ‘rta biznesni tashkil etish
2.2 Birja. Birja faoliyati
I-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari
Mamlakat iqtisodiyoti barqarorligini muhim omili Reja:
Iqtisodiy resurs tushunchasi.
Iqtisodiy resurslar turlari
O‘zbekistonda ishlab chiqarishning qaysi tarmoqlarini rivojlantirilgan Iqtisodiy resurs tushunchasi
Ishlab chiqarish va ishlab chiqarish turli xiliqtisodiy resurslardan foydalanish bilan bevosita bog'liq. Iqtisodiy resurslartovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan barchaturdagi resurslami anglatadi. Aslida, bu boshqa imtiyozlami ishlab chiqarishuchun
ishlatiladigan foydalardir. Shuning uchun ular ko'pincha ishlab chiqarishresurslari, ishlab chiqarish omillari, ishlab chiqarish omillari, iqtisodiy o'sishomillari deb ataladi.Iqtisodiy resurslar nima ekanligini tushunish uchun birinchinavbatda resurslarkontseptsiyasini belgilash, ularning tasnifini, ishlab chiqarishqiymatlari va ishlab chiqarish omillari o'rtasidagi bog'liqlikni hisobga olish,ushbu elementlaming har birini alohida ajratish, shuningdek, turli omillarningta'siriga qarab iqtisodiy resurslardan foydalanishni tahlil qilish kerak.
Ushbu turdagi resurslar inson hayoti va foydasini takomillashtirishga qaratilgan ijtimoiy ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan material va nomoddiy vositalarni birlashtiradi.
Quyidagi komponentlar farq qiladiiqtisodiyresurslar:
yer (boshqacha)tabiiyresurslar); insonmehnatlari;
kapital (daromad ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan mulk); ma `lumot; vaqt; tadbirkorlik qobiliyatlari (daromad keltiradigan ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonini samarali tashkil etish qobiliyati).
Kapital-daromad olish uchun samarali foydalaniladigan moddiy va nomoddiy boyliklarzaxirasi. Boshqacha qilib aytganda, kapital-ko'proq iqtisodiy mahsulotlar ishlabchiqarish uchun yaratilgan har qanday resurs. Ishlab chiqarish omillarikontseptsiyasida kapital moddiy (Real) kapitalni anglatadi - uzoq yoki qisqamuddatli ishlab chiqarishning barcha vositalari. Iqtisodiyotda asosiy va ishchikapitalni ajratish odatiy holdir. Korxonaning mehnat resurslaridan foydalanishsamaradorligi mehnat unumdorligini tavsiflaydi, bu ish vaqtining birligidaishlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki ishlab chiqarilgan mahsulot yokibajarilgan ishlar birligiga mehnat xarajatlari bilan belgilanadi.
2016 yil 25 oktyabr kuni mamlakatimizda qurilish tarmog‘i sohasida tub burilish yasagan muhim hujjat tasdiqlandi. O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining «Respublika qurilish materiallari sanoatini boshqarishni tashkil etishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori qabul qilindi. Ushbu qaror bilan qurilish materiallari ishlab chiqarishni yanada rivojlantirish, tarmoq korxonalarini modernizatsiya qilish, texnologik va texnik qayta jihozlash uchun xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish hamda uning eksport salohiyatini oshirish va ularda korporativ boshqaruv xalqaro standartlarini joriy etishga qaratilgan maqsadlarni amalga oshirish «O‘zqurilishmateriallari» aksiyadorlik jamiyati vazifalari sirasiga kiritildi.
Ta’kidlash joizki, qurilish materiallari tarmog‘i mamlakat iqtisodiyotining jadal rivojlanishi uchun zarur sharoitlar yaratishda asosiy o‘rinni egallashi kerak. O‘tgan yillar mobaynida O‘zbekistonda yangi sanoat ob’ektlari, turarjoylar, ta’lim va tibbiyot muassasalari va boshqa ijtimoiy-maishiy ob’ektlarni qurish hamda mavjudlarini rekonstruksiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilib, ularda ilg‘or arxitektura va zamonaviy, yuqori texnologiyali qurilish materiallari qo‘llanildi.
Bugun qurilish materiallari ishlab chiqarishni kengaytirish va sohada barqaror narxlarni o‘rnatishning dolzarbligi va strategik ahamiyati Tashkent City va Samarkand City zamonaviy ishbilarmonlik markazlari, Nurafshon shahri, Toshkent xalqaro aeroporti, Toshkent halqa yo‘li, Yunusobod metro liniyasi, yo‘l o‘tkazgichlar, namunaviy va xizmat turar joylari, kam ta’minlangan oilalar uchun uylarning qurilishi bilan chambarchas bog‘liq.
Ekspertlar tomonidan barcha qurilish ishlarining umumiy qiymatida qurilish materiallari qiymatining ulushi qariyb 60 foizni tashkil etishi hisoblab chiqilgan.
Yil sayin qurilish sur’atining oshib borishi qurilish materiallari ishlab chiqarishni rivojlantirishni taqozo etmoqda. Bunda qurilish materiallari sifatli va arzon bo‘lishi muhim sanaladi.
Bugungi kunda mamlakatimizda barcha turdagi qurilish materiallari ishlab chiqarilmoqda. Qurilishda foydalaniladigan materiallarning 95 foizi aynan mahalliy korxonalarda ishlab chiqarilayotganligi mamlakatimiz qurilish materiallari industriyasining rivojlanib borayotganligining yaqqol dalili. Mahalliy qurilish korxonalarida sement, shifer, asbotsement quvurlar, gips, ohak, yumshoq tom, quruq qurilish aralashmalari, bitum mastika, shisha mahsulotlar, keramik cherepitsa, yog‘och-qirindi plitalari, gidroizolyatsiya va noruda materiallar, marmar, granit va boshqa turdagi tabiiy toshlar, devor materiallari, elektrodlar ishlab chiqarilmoqda.
Sohadagi ijobiy o‘zgarishlar shaharu qishloqlarda qad rostlayotgan binolarning mustahkamligini, qurilayotgan uy-joylarning aholi uchun hamyonbop bo‘lishini ta’minlashga xizmat qilmoqda. Biroq, faoliyat barcha sohalarining isloh qilinishi tarmoqni yangilash va modernizatsiya qilish zaruratini ham taqozo etmoqda. Energiya tejovchi va zilzilabardosh innovatsion materiallar ishlab chiqarilib, qurilishda qo‘llanilayotganligi ushbu tarmoqning rivoj topib borayotganini ko‘rsatadi. Ushbu tarmoq katta zaxiraga ega bo‘lib, ulardan oqilona va samarali foydalanish sohani rivojlantirishning keyingi istiqbollarini belgilab beradi.
Shu o‘rinda qurilish materiallari ishlab chiqarish sohasining rivojlanish ko‘rsatkichlariga e’tibor qaratish joiz. Masalan, 2017 yilda
«O‘zqurilishmateriallari» AJ tarkibiga kirgan korxonalar tomonidan 3,5 trln.
so‘mlik sanoat mahsulotlari ishlab chiqarildi, bunda o‘tgan yilga nisbatan o‘sish sur’ati 108 foizni tashkil qildi. Agar 2016 yilda 120 turdagi qurilish materiallari ishlab chiqarilgan bo‘lsa, 2017 yilda ushbu ko‘rsatkich 180 turdan oshib ketdi. 2017 yilda sement – 7768 ming t yoki 124,8%, devor materiallari – 74 mln. dona yoki 106,2% mahsulot ishlab chiqarildi. 2018 yil yakunlariga ko‘ra 4,6 trln. so‘m miqdoridagi qurilish-sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish va o‘sish sur’ati 104 foizni tashkil etishi kutilmoqda. Joriy yilning 9 oyi ichida 3,5 trln. so‘mdan ortiq hajmdagi qurilish materiallari ishlab chiqarildi va o‘sish sur’ati 2017 yilning shu davriga nisbatan 102,2 foizni tashkil qildi.
|
|
| |
