|
mavzu soat juftlik Jismoniy rivojlanish
|
| bet | 21/26 | | Sana | 09.10.2024 | | Hajmi | 223,5 Kb. | | #274262 |
Bog'liq Rivojlanish 4-mavzuDam olish va uxlash
Dam olish va uxlash o'sish va sog'liq uchun juda muhimdir. Uyqu aslida yoshlarning o'sishiga yordam beradi, chunki o'sish gormonlari bolalar uyg'ongandan ko'ra ko'proq uxlab yotganida yuqori darajada ajralib chiqadi. O'sishni rivojlantirishdan tashqari, uyqu miyaning sog'lom ishlashini ta'minlashga yordam beradi.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlar uzoq vaqt uxlashadi - ba'zi hisob-kitoblarga ko'ra kuniga 16 soatdan dan 18 soatgacha uxlaydilar. Asta-sekin chaqaloqlarda ham kattalarnikidek uxlash davrlari rivojlanadi. Chaqaloqlar uxlash odatlariga madaniy amaliyotlar ham ta'sir qiladi va bu go'daklarni uxlatishning yagona "eng yaxshi" usuli yo'qligini anglatadi. Tibbiy mutaxassislar parvarish qiluvchilarga chaqaloqlarni oshqozoni bilan yuztuban yotqizmaslikni maslahat berishadi, chunki bu holat chaqaloqlarga to'satdan o'lim sindromi xavfini tug'diradi.
Kichkintoylarga g'amxo'rlik qiluvchilar chaqaloqlarda bo'g'ilishning oldini olish bo'yicha mavjud tavsiyalardan xabardor bo'lishlari kerak. Tavsiyalarga chaqaloqlarni orqa tomoni bilan (yuzini yuqoriga) yotqizish, yaqin atrofda chekishdan saqlanish, chaqaloqlarni xonada saqlash kabilar kiradi.
O'smirlik davriga kelib, erta bolalik paytidagi uxlashga sarf qilingan vaqt doimiy ravishda kamayib boradi. Odatda ikki yosh bolalar uchun 12 soat, 3-5 yoshgacha 11 soat, 10 yoshdan 13 yoshgacha 10 soat, 14 yoshdan 18 yoshgacha 8 yarim soat uxlash kerak. Albatta, bu o'rtacha ko'rsatkichlar hisoblanadi.
Vaqti-vaqti bilan uxlash bilan bog'liq muammolar yuzaga keladi. Kabuslar 3 yoshdan 6 yoshgacha tez-tez uchraydi va bolalar kattalardan tungi jinlarga qarshi kurashishda ularga yordam berishni iltimos qilishlari mumkin. Uyquning buzilishi (masalan, tun davomida bir necha marta uyg'onish) jiddiy sog'liq muammolari, haddan tashqari stress, giyohvand moddalarni iste'mol qilish yoki oldindan yozilgan dorilarning nojo'ya ta'sirlari tufayli bo'lishi mumkin. Shuningdek, ayrim bir nogiron bolalar (masalan, miya falaji, ko'rish qobiliyati buzilishi, autizm, diqqat yetishmasligi giperaktivligi buzilishi) ko'pincha uxlashda qiynaladi.
Bolalar va o'spirinlar orasida uyqusizlik holatlari salbiy ruhiy kechinmalarni boshdan o`tkazishga majbur qiladi. Ayniqsa, o'spirinlardagi uyqusizlik charchash, asabiylashish, mulohaza yuritishda tartibsizlik, o'rganish va eslashda qiynalish kabi xavflarni keltirib chiqaradi. Garchi ular avvalgi yillardagiga qaraganda kamroq uxlashi kerak bo`lsa-da, baribir ularning tanalariga uxlash va dam olish uchun ancha vaqt kerak. Ba`zan maktabdan tashqari majburiyatlar - darsdan tashqari ishlar, yarim kunlik ish, ijtimoiy ishlar va uy vazifalari o'spirinlarni tong otguncha band etishi mumkin.
Bolalar va o'spirinlar uyqusiz qolganda betoqat va sabrsiz, tajovuzkor va ruhiy tushkunlikka tushib qolishi, diqqatni jamlashda muammolarga duch kelishi, akademik darajalarda past ko'rsatkichlarga erishishi kuzatiladi.
Dam olish va uxlash uchun bolalar ehtiyojlarini qondirish maqsadida quyidagi takliflarni beramiz:
• Kerak bo'lsa, kun davomida uxlash uchun vaqt ajrating. Chaqaloqlar va kichkintoylar kun davomida uxlashlari shart. Maktabgacha yoshdagi bolalarning kun tartibiga kunning ikkinchi yarmida uyqu vaqtini kiritish odatiy, va albatta, bu yaxshi amaliyotdir. Bir necha yoshi kattaroq bolalar va o'spirinlar ham tushdan so`ng 1-2 soatdan uxlab olishlari maqsadga muvofiqdir.
• Kun tartibiga dam olish vaqtini kiriting. Yosh bolalar, odatda, 2 yoshdan 5 yoshgacha tushlikdan voz kechishadi, ammo bundan keyin birmuncha vaqt o'tgach, ular tushdan keyin tinch va sokin mashg'ulotlar bilan shug`ullanishni afzal ko`radilar. Har qanday yoshdagi bolalar intensiv mashg'ulotlardan vaqti-vaqti bilan, ayniqsa, dam olish paytida eng samarali shug`ullanadilar.
• Yoshlarni uzoq muddatli topshiriqlarni bajarishlarida barqaror o'sishga undash. O'rta maktab darajasida o'spirinlar har kecha bir necha soatlik uy vazifasini bajarishlari mumkin. Ushbu ish hajmiga sinfdan tashqari tadbirlar, ijtimoiy tadbirlar, oilaviy majburiyatlar va yarim kunlik ish kabilar kiradi. Yirik loyihalarni tayinlashda o'qituvchilar topshiriqning turli qismlari uchun oraliq muddatlarni belgilash orqali muntazam taraqqiyotni qo`llab-quvvatlashi mumkin.
• Maktab tadbirlarini oqilona tugash vaqtini belgilang. Sport mashg'ulotlari, spektakllar va musiqiy chiqishlar, to'garak yig'ilishlari va boshqa maktab tadbirlarini o`tkazishda qat`iy reglamentga rioya qilishlari kerak, bu o'quvchilarga majburiyatlarni erta bajarishga imkon beradi.
• Uyqu muammolari kasallik yoki hissiy stressning belgisi bo'lishi mumkinligini anglang. Buning uchun bolalar bilan e'tirof va xushmuomalalik asosida suhbatlashing. Ko'rib turganingizdek, jismoniy rivojlanishda yuzaga keladigan yutuqlar har xil shaklda bo'ladi va bir nechta aniq omillarga, shu jumladan, yetuklik jarayonlari, sog`lom ovqatlanish, jismoniy faollik va uxlashga bog'liq.
|
| |
