|
Yangi materiallar va zamonaviy texnologiyalarBog'liq 8 sinf texnologiya konspekt [uzsmart.uz]2.Yangi materiallar va zamonaviy texnologiyalar.
Hozirgi texnika uchun
belgilangan xossalarga ega bo`lgan xilma-xil materiallar kerak. Bunday materiallar,
masalan, juda katta yuk yoki issiqlik va sovuqqa chidamli, muayyan fizik-kimyoviy
xossalarga ega bo`lishi (turli muhitga, haddan tashqari yuqori yoki past elektr
o`tkazivuchanlikka dosh bera olish) lozim. Buning zarurligini texnika murakkab
shraoitlarida ishlatilganida yuqori darajada mustahkamligi va ishlash qobiliyatini
saqlash kerakligi bilan izohlash mumkin. Masalan, kosmik kema uchayotganida
bosim va vibratsiyaga, temperaturaning keskin farqlanishiga, quyosh radiasiyasining
ta`siri va hokazolarga duch keladi. Demak. bunday apparatlar uchun o`ta qattiq,
issiqqa chidamli materiallar kerak. Aslida esa bunday materiallar tabiatda yo`q. Turli
kimyoviy elementlarni birlashtirish oldindan belgilangan xossalarga ega bo`lgan
yangi materiallarni hosil qilish mumkin.
Yangi materiallar faqat kosmosdagina zarur emas. Sanoat va qishloq xo`jalik
texnikasini ishlatish sharoiti ko`pincha ana shu texnika tayyorlanadigan material bir
necha xossalarga ega bo`lishini, masalan, ham vibratsiyaga chidamli, ham yuqori
darajada mustahkam va oson ishlov beriladigan bo`lishini taqozo etadi. Lekin yangi
materiallar yaratish zarurligi faqat murkkab ekspluatasiya shroiti bilan bog`liq emas.
Ishlatib kelinayotgan qotishmalarning ayrim tarkibiy materiallari juda qimmat,
ularning tabiiy zapaslari cheklangandir.
Yangi mareriallar yaratishda ularga ishlov berish imkoniyatlari ham hisobga
olinadi. Masalan, juda qattiq qotishmalardan zagotovkalar kesishda ularga nisbatan
qattiqroq materiallardan yasalgan asbob-uskuna va moslamalar bo`lishi shart.
Yangi mareriallar (plastmassalar, sintetik kauchuklar, smolalar, sun`iy olmos va
hokazolar) tufayli yangi texnologiyalar vujudga keladi. Chunonchi mashinasozlikda
sintetik olmoslardan foydalanish detallar prakat qilinganidan so`ng tokarlik ishlarisiz
silliqlash yoki issiqligicha shlifovkalash imkonini beradi. Faqat yangi materiallar
emas, balki energiyaning yangi turlari ham yangi texnologiyalar yaratishgda yordam
beradi. Bu jihatdan lazer, elektron-nur, plazma texnologiyalari alohida e`tiborga
loyiqdir.
Kam chiqindili va chiqindisiz texnologiyalarni keng joriy qilish fan-texnika
taraqqiyotini jadallashtirishning muhim yonalishidir. Sizlar metall qirqish
stanoklarida ishlayotganingizda anchagina metall qirindiga aylanishini ko`rgansiz.
Ko`p hollarda dastlabki materiallarning 70-80 foizini chiqindilar tashkil etadi. Xuddi
shu sababli, xususan, mashinasozlikda metallarni qirqish bilan ishlash o`rniga
chiqindisiz va kam chiqindilib texnologik usullarni qo`llash nihoyatda muhim
ahamiyatga egadir. Bu esa yengil sanoat va tikuvchilikda ham juda muhim omillrdan
hisoblanadi.
Zamonaviy ishlab chiqarishga yangi materiallarni, ilg`or texnologik jarayonlarni
joriy etish, an`anviy texnologik jarayonlarni intensiflashtirish xalq xo`jaligining turli
tarmoqlarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning asosiy yo`lidir.
|
| |
