• Energiya – turli shakldagi harakatlar va o‘zaro ta’sirlarning miqdoriy o‘lchovidir
  • Mexanik ish. Kuchning shu kuch ta’siri yo‘nalishida ro‘y bergan ko‘chishga skalyar ko‘paytmasiga teng bo‘lgan kattalik mexanik ish deyiladi
  • Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to




    Download 1.73 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet28/119
    Sana16.05.2023
    Hajmi1.73 Mb.
    #60236
    1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   119
    Bog'liq
    Fizika. 10-sinf (2017, N.Turdiyev, K.Tursunmetov)
    10-chi Davlat ramzlar boshlang`ich sinf o`quvchilariga xuquqiy tarbiya berish vositasi sifatida, Nurjaxon pedagogika, 4 amaliy mashg‘ulot Mavzu Detallarni plastik deformatsiyalash u, 718498, 4-Testlar , 2 5221958497041647213, Sysadmin reja, 2.10. ozbek tili fonetikasi
    III 
    III bob
    bob. MEXANIK ADA SAQLANISH 
    . MEXANIK ADA SAQLANISH 
    QONUNLAR I
    QONUNLAR I
    14-
    mavzu. ENERGIYA VA ISH. ENERGIYANING SAQLANISH 
    QONUNI. JISMNING QIYA TEKISLIK BO‘YLAB 
    HARAKATLANISHIDA BAJARILGAN ISH
    Energiya – turli shakldagi harakatlar va o‘zaro ta’sirlarning miqdoriy 
    o‘lchovidir (u grekcha energeia – ta’sir so‘zidan olingan). Energiya tabiatdagi 
    harakatlarning shakliga qarab, turlicha bo‘ladi. Masalan, mexanik, issiqlik
    elektromagnit, yadro energiyalari va hokazolar. O‘zaro ta’sir natijasida bir 
    turdagi energiya boshqasiga aylanadi. Lekin bu jarayonlarning barchasida
    birinchi jismdan ikkinchisiga berilgan energiya (qanday shaklda bo‘lishidan 
    qat’iy nazar) ikkinchi jism birinchisidan olgan energiyaga teng bo‘ladi.
    3.1-rasm.
    s
    α
    Nyutonning ikkinchi qonunidan ma’lumki, 
    jismning mexanik harakatini o‘zgartirish uchun 
    unga boshqa jismlar tomonidan ta’sir bo‘lmog‘i 
    kerak. Boshqacha aytganda, bu jismlar o‘rtasida 
    energiyalar almashuvi ro‘y beradi. Mexanikada 
    ana shunday energiya almashuvini tavsifl ash 
    uchun mexanik ish tushunchasi kiritilgan va u fi zikada harfi bilan belgilanadi.
    Mexanik ish. Kuchning shu kuch ta’siri yo‘nalishida ro‘y bergan 
    ko‘chishga skalyar ko‘paytmasiga teng bo‘lgan kattalik mexanik ish 
    deyiladi, ya’ni
    A = (F

     · s

    ) = F ·s · cosα.
    (3.1)
    Bu yerda: α – kuch 
     va ko‘chish s

     orasidagi burchak (3.1-rasm).
    Agar 
    ; F
    s
    F · cosα
    ekanligini e’tiborga olsak, (3.1) quyidagi 
    ko‘rinishni oladi: 


    48
    A = F · s · cosα = F
    s
     · s.
    (3.2)
    bu yerda F
    s
    – kuchning ko‘chish yo‘nalishiga proyeksiyasi.
    (3.2) ifodaga asoslanib, quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: agar α < 

    2
    bo‘lsa, 0 < cosα < 1 – kuchning ishi musbat, kuch va ko‘chish yo‘nalishi mos 
    keladi;
    agar α > 

    2
    bo‘lsa, –1< cosα < 0 – kuchning ishi manfi y, kuch va ko‘chish 
    yo‘nalishi qarama-qarshi bo‘ladi;
    agar α = 

    2
    bo‘lsa, cos 90° = 0 bo‘lib, kuchning bajargan ishi nolga teng
    kuch ko‘chish yo‘nalishiga tik bo‘ladi.
    Ish additiv (additiv – lotincha yig‘indi) kattalikdir (fi zikada additiv 
    so‘zi – sistemadagi fi zik kattalik umumiy holda yaxlit hisoblanib, u shu 
    kattalikni tashkil etuvchi qismlarning yig‘indisidan iborat degan ma’noni 
    anglatadi).
    Agar jismga bir nechta kuch ta’sir etayotgan bo‘lsa,
     
    F
    s
    F
    s1
    + F
    s2
    + F
    s3
    +…+ F
    sn
    bo‘ladi, unda to‘la ish, bu kuchlarning teng ta’sir etuvchisi bajaradigan ishga 
    tengdir.


    F
    s
    · [∆s] = F
    s1
    · [∆s
    1
    ] + F
    s2
    · [∆s
    2
    ] + F
    s3
    · [∆s
    3
    ] + …+ F
    sn
    [∆s
    n
    ]
    yoki 
    A = A
    1
    A
    2
    +
    A
    3
    +…+ A
    n


    Download 1.73 Mb.
    1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   119




    Download 1.73 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to

    Download 1.73 Mb.
    Pdf ko'rish