Mexanizasiyalash muhandislar instituti milliy tadqiqot universiteti

14 
Bo‘limga 
tegishli
tayanch
so‘z
va
iboralar
termasi 
Avtomatika. Avtomatik qurilma. Avtomatlashtirish. Avtomatik tizim. 
Texnologik jarayon. Nazorat. Rostlash. Boshqarish. Suv xo‘jaligi. Suv resurslari. 
Nazorat asboblari. Sug‘orish tarmoqlari. Suvni tejash. 
 
Nazorat savollari: 
 
1.
Avtomatika deb nimaga aytiladi? 
2.
Avtomatlashtirish deb nimaga aytiladi? 
3.
Avtomatik qurilmalar qanday avtomatik tizimlarga ajratiladi? 
4.
Maxsus 
avtomatik 
qurilmalar 
bajaradigan 
vazifalariga 
qarab 
avtomatlashtirishning qanday turlarga ajratiladi? 
5.
Texnologik jarayonni avtomatlashtirishning asosiy maqsadlari nimalardan 
iborat? 
6.
Texnologik jarayonni avtomatlashtirishning asosiy vazifalari nimadan iborat? 
7.
“O’zbekiston Respublikasi Suv xo‘jaligini rivojlantirishning 2020 - 2030 
yillarga mo‘ljallangan konsepsiyasida qo‘yilgan vazifalarni tushuntirib bering.
8.
Qishloq va suv xo‘jaligi sharoitlarida ishlatiladigan avtomatika vositalarining 
ishlatish xususiyatlari nimalardan iborat? 
9.
Suv resurslarini boshqarish tizimini takomillashtirishda suvdan foydalanish va 
suv iste’moli hisobini yuritish zamonaviy texnologiyalarni keltiring.
10.
2030 yilga kelib suv xo‘jaligi ob’ektlarida axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda suv resurslarini qancha boshqarish 
jarayonini avtomatlashtirish rejalashtirilgan? 
 
§ 2. AVTOMATIKA SXEMALARI VA ULARNING VAZIFALARI 
 
§ 2.1. Avtomatikaning funksional, strukturaviy,
prinsipial va montaj sxemalari 
 
Texnologik tizimlarni avtomatik boshqarishda, ulardagi texnik vositalarni ishlab 
chiqish, o‘rnatish, ishga tushirish va ishlatishda asosiy texnik hujjat ularning sxemasi 
hisoblanadi. Sxemalarning turlari ishlatiladigan energiya turiga ko‘ra: elektr, 
pnevmatik, gidravlik, kinematik va kombinatsiyalangan bo‘ladi. Sxemalarning turlari 
esa: texnologik jarayonni avtomatlashtirishning strukturaviy va funksional sxemalari; 
funksional, strukturaviy, algoritmik va prinsipial sxemalari hamda bog‘lanishlar va 
tashqi bog‘lanishlar sxemalaridan tashkil topadi.

15 
Avtomatlashtirish sxemalari texnologik (muhandislik) tizim yoki uning bir 
qismi: -jarayon liniyasi, uskunalar bloki, montaj yoki agregat uchun bir butun qilib 
ishlab chiqiladi. Avtomatlashtirish sxemasi ulanish sxemasi (o‘rnatish yoki 
muhandislik tizimi sxemalari) bilan birlashtirilishi mumkin. (Texnologik jarayonlarni 
avtomatlashtirishning funksional sxemalarini bajarish qoidalari (GOST 21.308-93). 
Avtomatlashtirishning texnik vositalari va avtomatlashtirishning funksional sxemalari 
bo‘yicha operativ xodimlarga axborot taqdim etish vositalari GOST 21.404-85 ga 
muvofiq simvollar yordamida tasvirlanadi. 

Download 7,42 Mb.