Qo’ychilikning rivojlanishi, hozirgi axvoli va istiqboli

Download 8,59 Mb. Pdf ko'rish
bet	259/386
Sana	30.05.2024
Hajmi	8,59 Mb.
	#257248

1 ... 255 256 257 258 259 260 261 262 ... 386

Bog'liq
qorakol

16.8.Qo’ychilikning rivojlanishi, hozirgi axvoli va istiqboli

O’zbekistonda qo’ychilik noqulay yer va iqlim sharoitlari hamda aholining ko’p yillik
tajribasini hisobga olib rivojlantiriladi. Qo’ychilik maxsulotlari, ularning bosh soni va
maxsuldorligini oshirish evaziga ko’payadi.
2000 yilda 1940 yilga nisbatan jami qo’ylar soni
1,8 marta, shu jumladan qorako’l zotdor
qo’ylar – 3,2 marta ko’paygan. Qorako’l teri va undan tayyorlanadigan tovarlarni ichki va tashqi
bozorlarda sotishda vujudga keladigan qiyinchiliklar tufayli qorako’l terining keskin kamayib ketishi
kuzatilmokda. Masalan, 1990 yilda 1401,6 ming dona ishlab chiqarilgan bo’lsa 2000 yilda 747 ming
dona yoki 47% foiz kam ishlab chiqarilgan. 2000 yilda qo’zilarni teri uchun so’yish kamaytirilib,
o’sishga, binobarin, bosh sonini ko’paytirish uchun qoldirilgan.Oxirgi yillarda har bir qirqilgan
ko’ydan olingan jun miqdori ham kamaygan. Natijada 2000 yilda 1990 yilga nisbatan yalpi jun olish
qariyb 40% foizga kamaygan.

Bu kamchiliklar 2004 yilga kelib bir muncha to’g’rilana boshlandi.

Shu narsani alohida ta’kidlash kerakki, O’zbekistonda qo’ychilikning asosiy salmog’ini
qorako’lchilik, ya’ni qorako’l zotli qo’ylar tashkil qiladi. Qorako’l zotli qorako’l qo’ylar 2005 yilning
boshiga kelib, barcha kategoriyadagi xo’jaliklarda 7300 mingga yaqin boshni tashkil qilgan.

O’zbekiston 1900 yilgacha qorako’l qo’ylarning asosiy qismi bo’lgan yagona mamlakat
bo’lib, shu davrda respublikada 3 mln.boshga yaqin qorako’l qo’y bo’lgan.

XX asr boshlarida Buxorodan kam sonli qorako’l qo’y zotlarini Janubiy – G’arbiy Afrika
(hozirda Namibiya) davlatiga olib kirilgan edi. Mana shu qism qo’ylar Janubiy–G’arbiy Afrika
Respublikasida qorako’lchilik-ning rivojlanishiga asos bo’lgan.

1850 yilda Parijda o’tkazilgan xalqaro ko’rgazmada fransuzlar birinchi marta manto va
jaketlarni taklif qilishganda jahon bozorining asosiy e’tiborini tortdi.

Jahonda qorako’l ishlab chiqarishda sobiq ittifoq uzoq vaqt monopolist bo’lib kelgan, ittifoqda
qorako’l yetishtirish bo’yicha O’zbekiston birinchilardan bo’lib kelgan.

Jahon bozoriga yetkazib turilgan qorako’l terilar 80-yillarda 7 mln.dona bo’lgan bo’lsa,
shundan O’zbekistonning hissasi 2,4 mln.dona (34,2%)ni tashkil etgan.

SJK preparatining qo’llanishi 1984 yil to’xtatilgan bo’lishiga qaramasdan, 1985-1995 yillar
davomida (SJK) stimulyatorini nazoratsiz qo’llash natijasida qorako’l teri yetishtirish ikki barobarga
kamayib ketdi. Stimulyatorning qo’llanishi tug’ilajak qo’zilar sonini ko’paytiradi, bunda bitta ona

331
qo’y 3 yoki 4 ta qo’zi tuqqan. Bu esa ona qo’ylarning fiziologik holatiga salbiy ta’sir qilgan. Bu,
tabiiyki, o’z navbatida qorako’l teri sifatiga ham ta’sir ko’rsatgan.

90-yillar o’rtalarida jahon qorako’l bozorida ishlab chiqarishning pasayganligi kuzatildi.
Mahsulotga bo’lgan talab o’smadi. Qorako’l yetishtirish hajmi 70-yillarda 10 mln. bo’lgan bo’lsa,
80-yillarda 7 mln., 90-yillarda 4-5 mln.ga yaqin, hozirgi vaqtda 3 mln.ga yaqin deb baholanmoqda.

BMT oziq ovqat va qishloq xo’jaligi mahsulotlari tashkilotining ma’lumotiga ko’ra 1980-
1984 yillarda jahonda qorako’l qo’ylar bosh soni 30 mln. deb ko’rsatildi. Hozirgi vaqtda qorako’l
qo’ylar bosh soni 15 mln. deb baholanmoqda.

Jahonda qorako’l ishlab chiqarishida birinchilardan Afg’oniston, keyin O’zbekiston undan
keyin Turkmaniston, Qozog’iston, Eron, Namibiya va boshqa davlatlar hisoblanadi.

Download 8,59 Mb.

1 ... 255 256 257 258 259 260 261 262 ... 386

Download 8,59 Mb.

Pdf ko'rish