151
Mashina ijodi - san’at asarlarini avtomatik tarzda yaratish jarayoni demakdir.
Bugungi kunda ijodni to’la modellashtirishga erishilgani yo’q, lekin bu sohada
sezilarli yutuqlar qo’lga kiritilgan. Jumaladan, kompyuter
yordamida musiqali
melodiyalar yaratilishi, treker-dasturlar, sintezatorlar, sekvensorlar yordamida bir
turdagi melodiyalar va tovushlar generatsiyasi oqibatida elektron musiqalarning
yaratilishi, matnning avtomatik generatsiyasi yordamida she’rlar, ertaklar –
umuman
matnlar yaratilishi, rasmlar generatsiyasi va kompyuter grafikasi
yordamida kino va o’yinlarning yaratilayotganligi (ayniqsa, strategiya va harbiy
manyovrlarga asoslangan kompyuter o’yinlarida) kabilar mashina ijodiga misol
bo’la oladi.
Metagrammatika – yunoncha metha “keyin”, grammatike – “o’qish va
yozish san’ati”, metaqoidalarga asoslangan grammatika;
tavsifiy grammatika,
formal grammatika, transformatsion grammatika bosqichlaridan so’ng yuzaga
kelgan, qayta yozilgan grammatika; programmalash tillarini tavsiflash uchun tabiiy
til grammatikasi modeli asosida ishlab chiqilgan metaqoidalar to’plami.
Lingvistik
universaliyalar g’oyasi ta’sirida metagrammatika haqida qarashlar, nazariy va
amaliy tadqiqotlar yuzaga keldi. Metagrammatika haqidagi dastlabki g’oyalar
Dekart, Leybnits kabi matematiklar tomonidan ilgari surilgan ratsional (universal)
grammatika yaratish, Klod Lanslo va Antoniy Arnoldlarning (1660 yil Parij)
“Por-Royal grammatikasi” bilan bog’liqdir. Algol 68 uchun ishlangan
metaqoidalar Winjgaarden-grammar yoki W-grammar deb nomlangan.
Keyinroq
1981 yil olimlar Gazdar, Pullman, Saglar ham metaqoidalar ishlab chiqdi, u
