Təhsildə internet resurslardan istifadə yolları

Mövzu 16 
Təhsildə verilənlər bazası 
Verilənlər bazası eyni yerda saxlanılan, bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə və müxtəlif istifadəcilər 
tərəfindən müxtəlif məqsədlər ücün istifadə olunan məlumatlar yığımıdır. Verilənlər bazasında 
toplanılan verilənlər adətən müəyyən predmet sahəsinə aid olur. 
Verilənlər bazasının təşkilində aşağıdakılara riayət olunmalıdır: 
− bazada verilənlərin təkrarlanması minimum olmalıdır; 
− verilənləri axtarıb tapmaq, onları dəyişdirmək və yeniləşdirmək ücün ümumi idarəetmə 
üsullarından və vasitələrindən istifadə olunmalıdır; 
− sonrakı mərhələrlərdə verilənlər bazasının tətbiq sahəsinin genişləndirilməsi ücün 
verilənlər strukturlaşdırılmalıdır. 
Verilənlər bazası verilənlərin müxtəlif təsvirinə uyğun müxtəlif funksiyalara malik ola bilər. 
Verilənlər bazasınun müxtəlif vəzifələri müxtəlif istifadəçilər tərəfindən istifadə olunması ilə 
müəyyən olunur. 
Bütün verilənləri özundə əks etdirən vahid verilənlər bazasını yaratmaq çox mürəkkəbdir və 
iqtisadi baxımdan özünü doğrultmur. Ona də təcübədə verilənlər bazası əsasən məhdud 
çərçivədə müəyyən bir sahə üçün layihələndirilir. Bir qayda olaraq müasir kompyuterlərdə bir 
neçə müxtəlif verilənlər bazası yaradılır. Lazım gəldikdə isə eyni tətbiq sahəsi üçün yaradılan 
müxtəlif verilənlər bir-biri ilə əlaqələndirilib, inteqrasiya edilmiş verilənlər bazası olur. Belə 
sistemlərə verilənlər bazasını idarəetmə sistemi deyilir. 
Verilənlər bazasınin təşkili üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadə olunur. Müəyyən sistemin 
layihələndirilməsində bu üsul və vasitələrin seçilməsi verilənlər bazasına qoyulan başlıca 
tələblərin ödənilməsinə əsaslanmalıdır. 
Bu tələblərə verilənlər bazasının xarakteristikaları deyilir və onlara aşağıdakılar aid edilir: 
− verilənlərın daxili strukturunun saxlanılması; 
− verilənlərin təkrarlanmasının minimuma endirilməsi; 
− verilənlərdə uyğunsuzluğun aradan qaldırılması; 
− verilənlərin çoxməqsədli və birgə istifadə edilməsi; 
− verilənlərin birgə idarə edilməsi; 
− verilənlərın məhsuldarlığı; 
− verilənlərın tamlıgı və s. 
Verilənlər bazasının idarəetmə sistemi elə qurulmalıdır ki, verilənlərdən məhsuldar istifadə 
edilsin. Verilənlərın məntiqi təşkili proqram vasitələrinin köməyi ilə müxtəlif məlumat 
modellərini müəyyən edir. 
Verilənlər modeli bir - birilə qarşılıqlı əlaqədə olan verilənlərin strukturları və bu strukturlar 
üzərində aparılan əməliyyatların məcmusundan ibarətdir. Modelin növü və onda istifadə edilən 
verilənlərın quruluş tipi verilənlərın təşkili və işlənməsi konsepsiyasını əks etdirir. Qeyd etmək 
lazımdır ki, eyni bir informasiyanın yerləşdirilməsi üçün verilənlərin müxtəlif modellərindən 

istifadə edilir. Onların seçilməsi mövcud texniki və proqram təminatından asılı olub, həll edilən 
məsələlərin mürəkkəblik dərəcəsi və emal edilən informasiyanın həcmi ilə müəyyən edilir. 
Kompyuterdə verilənlərın saxlanması və idarə edilməsi modelləri arasında daha mürəkkəb 
modellər şəbəkə və iyerarxik modelləridir. Verilənlərın şəbəkə və iyerarxik modeli verilənlər 
bazasımn idarəetmə sistemində verilənlər bazasının məntiqi təşkilinin müvafiq üsulu olmaqla, 
bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan obyektiərin məcmusundan ibarətdir. 

Download 5,57 Mb.