86
5.29-rasm
Proyeksiya tekisliklariga perpendikulyar yoki parallel bo'lgan tekisliklar
xususiy vaziyatdagi tekisliklar
deyiladi.
Bitta
proyeksiya
tekisligiga
perpendikulyar
boʻlgan
tekislikka
proyeksiyalovchi
deyiladi.
Poroyeksiyalovchi tekislikka yotgan geometric shakl, bu tekislik qaysi
proyeksiya tekisligiga perpendikulyar bo'lsa, shu poroyeksiya tekisligiga kesma
boʻlib proyeksiyalanadi.
Uchta proyeksiyalovchi tekislik mavjud: gorizontal, frontal va profil-
proyeksiyalovchi.
Rasm. 5.30
ABC uchburchagi bilan aniqlangan
T tekislik proyeksiyalarning
gorizontal tekisligiga perpendikulyar. Bunday tekislik
gorizontal
proyeksiyalovchi
deyiladi.
5.30-rasm
87
ABC uchburchagi proektsiyalar tekisligi bo'yicha
H - kesma
ab
(
abc chizigʻi).
ABC uchburchagining
V va
W proyeksiya
tekisliklariga
proektsiyalari
ABC uchburchakning haqiqiy kattaligiga teng bo'lmagan
a'b'c' va
a''b''c'' uchburchaklar.
Rasm. 5.31
DEF uchburchagi bilan aniqlangan
R tekislik frontal proyeksiya
tekisligiga perpendikulyar. Ushbu tekislik
frontal
proyeksiyalovchi
deb ataladi.
5.31-rasm
V proektsion tekislikdagi
DEF uchburchagi proektsiyasi d'f' kesmasidir.
DEF uchburchagining
H va
W proyeksiyalar tekisliklari bo'yicha proektsiyalari
def
va
d'e'f' uchburchaklar bo'lib,
ABC uchburchakning haqiqiy kattaligiga teng emas.
Rasm. 5.32
KMN uchburchagi bilan aniqlangan
P tekislik proektsiyalarning
profil tekisligiga perpendikulyar.
Bunday tekislik
profil-proektsiyalovchi
deb
ataladi.
5.32-rasm
88
KMN uchburchakning
W proyeksiyalovchi tekislikdagi proektsiyasi
k''m''
kesmasidir.
KMN uchburchakning
H va
V proyeksiyalar tekisliklaridagi
proektsiyalari
KMN uchburchakning haqiqiy kattaligiga teng bo'lmagan
kmn va
k'm'n' uchburchaklardir.
Bir proyeksiya tekisligiga parallel (va boshqa
ikki proyeksiya tekisligiga
perpendikulyar) tekislik
sath tekisligi
deyiladi.
Sath tekisligida yotgan figura berilgan tekislikka parallel bo'lgan proyeksiya
tekisligiga haqiqiy kattalikda proektsiyalanadi. Qolgan ikkita proektsiya -
proektsiya o'qlariga parallel chiziqlardir.
Uch xil tekislik sathi mavjud: gorizontal, frontal va profil.
5.33-rasm
Rasm. 5.33
ABC uchburchagi orqali berilgan
T tekislik proektsiyalarning
gorizontal tekisligiga parallel va
V va
W proyeksiyalar tekisliklariga
perpendikulyar bo'lib, bunday tekislik
gorizontal
deyiladi.
ABC uchburchagining
H proyeksiya tekisligidagi proektsiyasi
ABC
uchburchagining haqiqiy kattaligiga teng bo'lgan
abc uchburchakdir.
ABC
uchburchagining
V va
W proyeksiyalar tekisliklari bo'yicha proektsiyalari mos
ravishda
x va
y proyeksiya o'qlariga parallel ravishda
a'b' va
a''b'' kesmalardir.
Rasm. 5.34
DEF uchburchagi bilan aniqlangan
R tekislik proektsiyalarning
frontal tekisligiga parallel va
H va
W proyeksiyalar tekisliklariga perpendikulyar.
Bunday tekislik
frontal
tekislik
deb ataladi.
89
5.34-rasm
DEF uchburchakning proyeksiyalovchi tekislikdagi proektsiyasi -
DEF
uchburchakning haqiqiy kattaligiga teng
d'e'f' uchburchak.
DEF uchburchagining
H va
W proyeksiyalar tekisliklari bo'yicha
proektsiyalari mos ravishda x va
z
proyeksiya o'qlariga
parallel ravishda df (
chiziq def) va
f''e'' (d''e''f'' chiziq)
kesmalaridir.
5.35-rasm
Rasm. 5.35
KMN uchburchagi bilan aniqlangan
P tekislik proyeksiyalarning
profil tekisligiga parallel va
H va
V proyeksiyalar tekisliklariga perpendikulyar
bo'lib, bunday tekislik
profil tekisligi
deyiladi.
KMN
uchburchakning
proektsion
tekislikdagi
proektsiyasi
KMN
uchburchakning haqiqiy kattaligiga teng bo'lgan
k''m''n'' uchburchakdir.
K va
N
proyeksiyalar tekisliklarida
KMN uchburchagining proektsiyalari
y va
z
proyeksiyalar o'qlariga parallel ravishda
km va
k'm' (kmn, k'm'n' chiziqlar)
kesmalari.
