75
Keling,
a
yw
orqali
a'' a
z
bog’lovchi chizig’ini o'tkazamiz.
a
yw
bilan
a
z
bog’lovchi chizig’iqlarining kesishgan joyda biz
a''nuqtani olamiz.
A nuqtaning
a''
profil proyeksiyasini belgilaymiz.
5.14-rasm
O nuqtadan chizilgan aylana yoyidan ham foydalanishingiz mumkin (5.15-
rasm) yoki
Oy
H
O
yW
burchakning bissektrisasini (5.16-rasm).
5.15-rasm 5.16-rasm
Biroq, uchinchi proektsiyani qurishda ilgari ko'rib chiqilgan usul bo'lgani ma'qul.
5.2.6. Nuqtaning to'g’riburchakli koordinatalari
Nuqtaning fazodagi o'rnini aniqlash uchun siz koordinata tekisliklariga
nisbatan nuqtadan proyeksiya tekisliklariga qadar bo'lgan masofani bilishingiz
kerak.
Ushbu masofalar
nuqta koordinatalari
deb ataladi. Uchta koordinatalar
76
mavjud:
x koordinatasi (
absissa),
y koordinatasi (
ordinata),
z koordinatasi
(
applikata).
Koordinatalar
x, y, z o'qlari bo'ylab yoki o'qlarga parallel chiziqlar bo'ylab
o'lchanadi. Nuqtaning koordinatalari quyidagicha yoziladi:
B (x, y, z). Birinchi
o'rinda
x koordinatasi, ikkinchisida
y, uchinchisida
z.
Nuqtaning gorizontal proyeksiyasi
x va
y koordinatalari - b (x, y) bilan
aniqlanadi. Nuqtaning frontal proyeksiyasi
x va
z koordinatalari - b' (x, z) bilan
aniqlanadi. Profil proektsiyasi
y va
z koordinatalari -
b'' (y, z) bilan aniqlanadi.
B (20, 15, 25) nuqta chizig'ini koordinatalar bo'yicha chizish rasmda
ko'rsatilgan. 5.17-rasm.
5.17-rasm
O o'qidan
x o'qi bo'ylab
20 mm (
x
B
= 20mm) ajratib,
b
x
nuqtani belgilang.
Y
H
o'qi bo'ylab
O nuqtadan
15 mm (
y
B
= 15mm) ajratib oling,
b
yH
nuqtani belgilang.
B
x
nuqtasi orqali
x o'qidan pastga qarab bog’lovchi chizig'ini torting.
B
yH
nuqta orqali
biz o'qning chap tomoniga bog’lovchi chizig'ini o'tkazamiz. Ushbu bog’lovchi
chizig'inining kesishish nuqtasi
b nuqtaning gorizontal proyeksiyasidir.
O o'qidan
z o'qi bo'ylab
25 mm (z
B
= 25mm) ajratib,
b
z
nuqtasini belgilang.
Z
o'qining
chap tomoniga b
z
nuqtasi orqali bog’lovchi chizig'ini torting.
B
x
nuqtasi
77
orqali
x o'qidan yuqoriga qarab bog’lovchi chizig'ini torting. Ushbu bog’lovchi
chizig'ining kesishish nuqtasi
b' B nuqtaning frontal proyeksiyasidir.
B nuqta -
b'' nuqta profil proektsiyasi 5.2.5-bo'limda muhokama qilingan
usullardan biri yordamida topiladi. Masalan,
O nuqtadan
chizilgan aylana yoyi
yordamida.
Shuning uchun, nuqtaning uchta koordinatasidan foydalanib, siz nuqta
chizmasini chizishingiz va nuqtaning fazodagi o'rnini aniqlashingiz mumkin.
