95
Shar
- bu ma'lum bir nuqtadan ma'lum masofada joylashgan fazodagi barcha
nuqtalardan iborat sirtdir. Ushbu
O nuqta
sharning markazi
va
OR bu masofa
sharning radiusi
deb ataladi. 5.44-rasmda
O nuqtada va
R radiusda joylashgan shar
ko'rsatilgan.
5.44-rasm
A, B, M va
O nuqtalari ushbu sharga tegishli. Sharning chegarasi sharsimon
sirt yoki
sfera
deb ataladi. Shar sirtining ikki nuqtasini birlashtiruvchi va sharning
o'rtasidan o'tuvchi kesma diametr deyiladi. Har qanday diametrning uchlari
sharning qarama-qarshi diametrli nuqtalari deyiladi.
Shar yarim yoyni uning diametri atrofida aylantirish orqali hosil bo'ladi.
Aylana sirtining o'qidan o'tadigan
tekislik
meridial
deb ataladi. Uning sirt bilan
kesishish chizig'i
meridian
. Proektsiyalarning frontal tekisligiga parallel bo'lgan
meridian
asosiy meridian
deb ataladi (5.45-rasm). Aylanish o'qiga
perpendikulyar
bo'lgan tekislikda yotgan eng katta aylana
ekvator
deb ataladi.
5.45-rasm
96
5.6. Geometrik jismlarning tekisliklar bilan kesishuvi
5.6.1. Geometrik jismlarning kesimlari haqida tushuncha. Piramidaning
tekislik bilan kesishuvi
Jismning tekislik bilan kesishuvidan hosil bo’lgan shakl
kesim
deb ataladi.
Tekislik yordamida hosil bo’lgan kesma
kesuvchi tekislik
deb ataladi.
Rasm. 5.46 piramidaning kesishuvi frontal proyeksiyalovchi
Q tekisligi orqali
ko'rsatiladi.
5.46-rasm
Kesim shakli
KMN uchburchagi. Uchburchakning uchlari piramida
qirralarining
Q kesuvchi tekislik bilan kesishish nuqtalari. Masalan,
M nuqta
SB
qirraning
Q tekislik bilan kesishish nuqtasidir. Uchburchakning yon tomonlari
piramida yuzlarining
Q kesuvchi tekislik bilan kesishish chizig'i
Q. Masalan,
MN
tomoni
CSB yuzining tekislik bilan kesishish chizig'i.
Q.
Kesim ko’rinishini tasvirlash usullari.
Kesish
tekisligi Q frontal proyeksiya bo'lgani uchun, u to'g'ri chiziq bilan
frontal proyeksiya tekisligiga proyeksiyalanadi.
K', m', n' nuqtalarni belgilaymiz -
piramida qirralarining
Q tekislik bilan kesishish
nuqtalarining frontal
proyeksiyalari. Qismi
k'm'n' - kesmaning frontal proyeksiyasi.
Keyin,
k', m', n' nuqtalardan bog’lovchi chiziqlarini qirralarning tegishli
gorizontal proektsiyalari bilan tutashguncha torting.
K, m, n nuqtalarni belgilang va
ularni to'g'ri chiziqlar bilan ulang. Uchburchak
kmn - kesmaning gorizontal
proektsiyasi.
k
'
m
