d=diametr, l=28 uzunlik, materiali markali, qoplamasi va qalinligi GOST bo’yicha.
a)
b)
c)
d)
9.11-rasm
Vintlar
odatda biriktirilayotgan detallardan biriga tovlab kiritiladi. Metal
uchun mo’ljallangan vintlarning kallagi shakli va o’lchamlari bolt kallagidan farq
qiladi. Vint kallagining shakliiga qarab ular kalitlar yordamida tovlab kiritilishi
mumkin yoki ochgich bilan kallagidagi maxsus shlitslar yordamida tovlanadi.
9.12-rasmda keng qo’llaniladigan vintlar tasvirlangan. Har biri ikki bajarilishda
tasvirlangan, a) 1-bajarilish, b) 2-bajarilish. Unda silindr kallakli (GOST 1491-72),
yarim doiraviy (sferik) kallakli (GOST 17473-72) va yashirin (konussimon)
kallakli vintlar (GOST 17475-72) tasvirlangan.
Shuruplar
uchi o’tkir bo’lib, ulardan yog’och va ba'zi polimer materiallarga
tovlab kiritish uchun foydalaniladi. 9.13-rasmda keng tarqalgan yashirin
(konussimon) kallakli (GOST 1145-70) va yarim doiraviy (sferik) kallakli (GOST
1144-70) shuruplar tasvirlangan. Yashirin kallali vint va shuruplarning kallagi
konussimon bo’ladi va ular biriktirilayotgan detalda bajarilgan maxsus
chuqurgacha tovlab kiritiladi va uning kallagi detal sirtidan tashqariga chiqmaydi.
159
9.12-rasm
9.13-rasm
Fitinglar
cho’yandan yasalgan standart birlashtirish qismlar bo’lib,
trubalarni o’zaro birlashtirishda bog’lanuvchi vazifasini o’taydi. Ularning turlari
13.3.14-rasmda keltirilgan.
9.14-rasm
Rezbali (boltli, shpilkali, vintli va trubali) birikmalarni chizish.
Yig’ish chizmalarida
qulaylik maqsadida rezbali birikmalar soddalashtirib
(9.15-rasm, a) va mahkamlash detallarini shartli tasvirlash ham mumkin (9.15-
rasm, b). Bunda ko’rinish chizma masshtabiga qarab GOST 2.315-68 bo’yicha
olinadi.
Boltli birikmalarni
tasvirlashda bolt, gayka va shaybaning o’lchamlari
standartlaridan olinadi. Oo’quv chizmalari, vaqtni tejash maqsadida, bundan
mustasno, bunda ularga yaqin bo’lgan bolt uzunligi va diametri yordamida
aniqlanishi mumkin. O’lchamlar chizmada ko’rsatilgan nisbatlar yordamida
aniqlanadi. 9.16-rasmda boltli birikma chizmasi tasvirlangan, o’lchamlar asosan
rezba diametri bilan aniqlanadi. Bolt uzunligi L=m+n+s+h+k formula bilan
aniqlanadi, bunda: m va n biriktirilayotgan detal qalinliklari, s - shayba qalinligi, h
- bolt kallagi balandligi, k - gaykadan chiqib turgan bolt uchining uzunligi. Rezba
|
