5320400 KI 2022-yil 19A
– 19 KT
Bet
O`zg.
Varaq
Hujjat
Imzo
Sana
Cu+2H
2
SO
4
=CuSO
4
+SO
2
+2H
2
O
Konsentrlangan sulfat kislotaning aktiv metallar (Mg, Zn, Ca) bilan ta’siridan
qaytarilish mahsulotlari SO
2
, S va H
2
S bo’lishi
mumkin [19].
Mg+2 H
2
SO
4
=MgSO
4
+SO
2
+H
2
O
3Mg+4 H
2
SO
4
=3MgSO
4
+S+4H
2
O
4Mg+5H
2
SO
4
=4MgSO
4
+H
2
S +4H
2
O
Sulfat kislota ikki xil tuzlar: o’rta va nordon tuzlar hosil qiladi (K1=1*103;
K2=1,2*10-2). Sulfat kislotaning erimaydigan tuzlariga BaSO
4
, PbSO
4
, SrSO
4
kiradi.
CaSO
4
yomon eriydigan tuzlardan hisoblanadi [20].
Sulfat kislota kimyoviy sanoatning turli mahsulotlarini olishda juda kerak. Undan
foydalangan holda boshqa kislotalar(HNO
3
, H
3
PO
4
, CH
3
COOH va boshqalar),tuzlar,
o’g’itlar, bo’yoqlar olinadi.
Sulfat kislotaning eng muhim tuzlari. Natriy sulfati- Na
2
SO
4
.
Suvdagi
eritmalardan Na
2
SO
4
*10H
2
O hosil qilib kristallanadi. Shunday tuz Glauber tuzi
deyiladi.Shisha tayyorlashda, soda olishda ishlatiladi. Tibbiyotda surgi sifatida tavsiya
etilgan [21].
Magniy sulfati – MgSO
4
. Dengiz suvida uchraydi .Qon bosimini tushuruvchi
modda sifatida tibbiyotda ishlatiladi [22].
Kalsiy sulfati –CaSO
4
. Tabiatda ko’p
miqdorda CaSO
4
*2H
2
O- gips holatida
uchraydi.150-170
0
C gacha qizdirilganda 1,5 molekula suvini yo’qotib, alebastr-
CaSO
4
*O,5*H
2
O hosil qiladi. Suv bilan qorilganda tezda yana CaSO
4
*2H
2
O hosil qilib
qotadi. Ana shu xossasidan foydalanib qurilishda quyma buyumlar tayyorlanadi.
Jarrohlikda undan singan joylarni ushlab turish uchun doka bilan birga bog’lab
qo’yiladi [23].
Mis
kuporosi- CuSO
4
*5H
2
O. Ko’k kristall modda suvda eriydi. Mis va uning
birikmalarini olishda, mineral bo’yoqlar tayyorlashda ishlatiladi. Qishloq xo’jaligida
o’simliklarni zamburug’li kasalliklaridan himoyalashda keng qo’llaniladi.
BaSO
4
-amalda suvda erimaydigan modda. Rentgen-kontrast modda sifatida
ishlatiladi. Kvaslar. Sulfat kislotaning qo’sh
tuzlari hisoblanadi, masalan, kaliy
alyuminiyli achiqtosh- K
2
SO
4
*Al
2
(SO
4
)
3
* 12H
2
O yoki
qisqartitirilgan holatda
5320400 KI 2022-yil 19A
– 19 KT
Bet
O`zg.
Varaq
Hujjat
Imzo
Sana
KAl(SO
4
)
2
*12H
2
O. Bu tuz tibbiyotda qon to’xtatuvchi modda sifatida tavsiya etilgan
[25].
Sulfat kislotaning maxsus xususiyatlari: Bularga faqat konsentrlangan
eritmalarning metallar bilan o'zaro ta'siri kiradi. Shunday qilib,
bunday
reaktsiyalarning butun printsipini aks ettiradigan ma'lum bir sxema mavjud [26].Agar
metall faol bo'lsa, unda vodorod sulfidi, tuz va suv hosil bo'ladi. Ya'ni oltingugurt -2
ga qaytariladi.
Agar metall o'rtacha faollikda bo'lsa, unda oltingugurt, tuz va suv hosil bo'ladi.
Ya'ni, sulfat ionining erkin oltingugurtgacha kamayishi.Kam kimyoviy faollikdagi
metallar (vodoroddan keyin) - oltingugurt dioksidi, tuz va suv. Oksidlanish holatidagi
oltingugurt +4.
Shuningdek, sulfat kislotaning o'ziga xos xususiyatlari ba'zi metallarni oksidlanish
darajasiga qadar oksidlash va murakkab birikmalar bilan reaksiyaga kirishish va ularni
oddiy moddalarga oksidlash qobiliyatidir.
1-rasm H
2
O—SO
3
sisteraasining qaynash diagrammasi
2-rasm
Atmosfera bosimida H
2
O-SO
3
sistemasining qaynash diagrammasi.
