75
Xulosa
qilib aytish mumkin, ibtidoiy tasviriy san’at ikki yo‘nalishda –
umuman rasmlar va muayyan axborot vositasi, ya’ni
yozuv sifatida shakllana
borgan. Buni dunyo tillarining juda ko‘pchiligidagi
“yozmoq” ma’nosidagi
so‘zlarning etimologiyasiga e’tibor qilganda ham bilish mumkin. Bunday
so‘zlarning etimologiyasida asosiy mazmun rasm chizish jarayoni bilan bog’liq
holda namoyon bo‘ladi. Masalan, qadimgi turkiy tillarda “yozmoq” tushunchasi
“bit(i)moq” fe’li (
“bitik” – yozuv, kitob) bilan ifodalangan. Bu fe’lning o‘zagi
xitoycha
“bi” (mo‘yqalam) so‘zi bilan aloqador bo‘lib, dastlabki ma’nosi
“o‘ymoq, o‘yib bezamoq”, undan keyin
“yozmoq” demakdir.
Slavyan
tillardagi
“pisati” (rus. “pisat” – “yozmoq”) fe’lining ma’nosi ham dastlab
mo‘yqalamda rasm chizish bilan bog’liq bo‘lgan (rus.
“jivopis” –
rangtasvir
so‘zi bilan qiyoslang). Bu fe’lning o‘zagi lot.
“pingere” (rasm solmoq) so‘zi
bilan aloqadordir,
“pisati” fe’lining dastlabki ma’nosi, ko‘rinadiki,
“rasm
solmoq”, “bezamoq”-dan iborat bo‘lgan. Gotcha
“melian” (yozmoq) fe’lining
dastlabki ma’nosi ham mo‘yqalamda “rasm solmoq” bo‘lib, bu fe’l
hozirgi
nemis tilida
“malen” shaklida va “rasm solmoq” ma’nosida qo‘llanadi. Yunon
tilidan ko‘pgina tillarga o‘tgan
“grafika” so‘zi ham etimologik jihatdan o‘yish,
tirnash tushunchalarini ifodalaydi. Yoqorida keltirganlarimiz barcha misollar
yozuvning rasm bilan uzviy bog’liq ekanligini yaqqol ko‘rsatadi.
