109
vidual yordam ko‘rsatib, maxsus pedagog biroz vaqtdan so‘ng bu
vazifani asosiy o‘qituvchi zimmasiga yuklaydi. Zarur bo‘lganda, u
bolaga ko‘maklashishni davom ettiraveradi, ammo yangi bosqichda
bolada uchrayotgan muammoning mohiyatini aniqlash muhimroq
sanaladi. Shu asnoda mutaxassis integratsiyalashgan o‘quvchi bilan
ishlayotgan barcha o‘qituvchilarga katta yordam ko‘rsatadi. Bunday
yordam turida diqqat o‘quvchi bilan bevosita ishlash (sinfda yoki
undan tashqarida) yoki bola ehtiyojini ko‘proq
qondirishga qodir
o‘quv materialini qidirishga qaratiladi. Yordam turli shaklda bo‘lishi
mumkin: o‘qituvchilarga o‘quvchilar bilan yoki jamoa bo‘lib ishlash,
texnik va metodik yordamni ta’minlash (metodik qo‘llanmalar yara-
tishda), maslahatlar berish.
Flamandiya hukumati so‘ngi yillarda asosiy maktab ish faoliya-
tiga maxsus ta’lim dasturlarini kiritishga oid tajriba o‘tkazayapti.
Rahbarlarning fikricha, bu qoloq o‘quvchilarning
muammolarini
echish imkonini beradi. O‘quvchilar o‘rtasidagi tafovutlar, an’anaviy
ta’lim usullarini o‘quvchilarning individual imkoniyatlariga moslash-
tirish, ya’ni ta’limni individuallashtirishga diqqatni ko‘chaytirish
tajribaning maqsadi hisoblanadi. Maktablar maqsadli yordam guruh-
lari uchun loyihalar mavjudligi sharoitidagina qo‘shimcha xodim-
larga ega bo‘ladi. Bu sxema ichida oddiy va maxsus maktablarning
shtatli xodimlarining birgalikda ishlashi va ayirboshlashi uchun im-
koniyatlar yaratilgan.
Integratsiyalashgan o‘quvchilarga ko‘maklashishning eng ko‘p
tarqalgan turi – yaqinda joylashgan maxsus maktabdan maxsus o‘qi-
tuvchi yoki boshqa zarur professionalni jalb qilishdir. Yordam berish-
ning bu turi “integratsiyalashgan ta’lim” sxemasi ichida mumkin.
Shunday qilib, maxsus ta’limda
jamlangan tajriba va maxsus
bilimlar oddiy sinflarga beriladi. Taxmin qishish mumkinki, bunday
hamkorlik asosiy ta’limni maxsus texnologiyalar bilan izchil boyitish
110
imkoniyatini yaratadi. Biroq hozircha o‘quvchilar umumta’lim mak-
tabining standart talablariga javob berishi uchun hamkorlik ko‘pincha
ularga qo‘shimcha yordam tarzida tushuniladi. Bolada rivojlanish-
ning kichik kamchiliklari mavjud hollarda (bu kamchiliklarni bartaraf
etish ko‘zda tutiladi) “vaqtinchalik yordam” nazarda tutiladi. Uning
davomiyligi bir maktab pog‘onasida ikki yildan ortiq bo‘lmasligi
lozim.
Ta’limda o‘ziga xos qiyinchiliklarga ega yoki xulqida nuqson-
lari mavjud o‘quvchilar maxsus maktabdan umumta’lim
maktabiga
o‘tish paytida yil mobaynida maxsus yordamni olib turadilar. Buzi-
lishlari jiddiy hisoblanadigan (masalan, karlik yoki ko‘rlik) o‘quvchi-
lar haftasiga 4 soat hajmida doimiy yordam olib turadilar. Flamandiya
hukumati maxsus ta’limga muhtoj (masalan, Brayl tizimi bo‘yicha
ta’lim oladigan) o‘quvchilar uchun oddiy maktablarda zarur texnik
jihoz va moslashtirilgan materiallarga harajatlarni o‘z
zimmasiga
oladi.
