N. B. Goipova inkluziv ta’lim gospital ped a gogika

109
vidual yordam ko‘rsatib, maxsus pedagog biroz vaqtdan so‘ng bu 
vazifani asosiy o‘qituvchi zimmasiga yuklaydi. Zarur bo‘lganda, u 
bolaga ko‘maklashishni davom ettiraveradi, ammo yangi bosqichda 
bolada uchrayotgan muammoning mohiyatini aniqlash muhimroq 
sanaladi. Shu asnoda mutaxassis integratsiyalashgan o‘quvchi bilan 
ishlayotgan barcha o‘qituvchilarga katta yordam ko‘rsatadi. Bunday 
yordam turida diqqat o‘quvchi bilan bevosita ishlash (sinfda yoki 
undan tashqarida) yoki bola ehtiyojini ko‘proq qondirishga qodir 
o‘quv materialini qidirishga qaratiladi. Yordam turli shaklda bo‘lishi 
mumkin: o‘qituvchilarga o‘quvchilar bilan yoki jamoa bo‘lib ishlash, 
texnik va metodik yordamni ta’minlash (metodik qo‘llanmalar yara-
tishda), maslahatlar berish. 
Flamandiya hukumati so‘ngi yillarda asosiy maktab ish faoliya-
tiga maxsus ta’lim dasturlarini kiritishga oid tajriba o‘tkazayapti. 
Rahbarlarning fikricha, bu qoloq o‘quvchilarning muammolarini 
echish imkonini beradi. O‘quvchilar o‘rtasidagi tafovutlar, an’anaviy 
ta’lim usullarini o‘quvchilarning individual imkoniyatlariga moslash-
tirish, ya’ni ta’limni individuallashtirishga diqqatni ko‘chaytirish 
tajribaning maqsadi hisoblanadi. Maktablar maqsadli yordam guruh-
lari uchun loyihalar mavjudligi sharoitidagina qo‘shimcha xodim-
larga ega bo‘ladi. Bu sxema ichida oddiy va maxsus maktablarning 
shtatli xodimlarining birgalikda ishlashi va ayirboshlashi uchun im-
koniyatlar yaratilgan. 
Integratsiyalashgan o‘quvchilarga ko‘maklashishning eng ko‘p 
tarqalgan turi – yaqinda joylashgan maxsus maktabdan maxsus o‘qi-
tuvchi yoki boshqa zarur professionalni jalb qilishdir. Yordam berish-
ning bu turi “integratsiyalashgan ta’lim” sxemasi ichida mumkin. 
Shunday qilib, maxsus ta’limda jamlangan tajriba va maxsus 
bilimlar oddiy sinflarga beriladi. Taxmin qishish mumkinki, bunday 
hamkorlik asosiy ta’limni maxsus texnologiyalar bilan izchil boyitish 

110
imkoniyatini yaratadi. Biroq hozircha o‘quvchilar umumta’lim mak-
tabining standart talablariga javob berishi uchun hamkorlik ko‘pincha 
ularga qo‘shimcha yordam tarzida tushuniladi. Bolada rivojlanish-
ning kichik kamchiliklari mavjud hollarda (bu kamchiliklarni bartaraf 
etish ko‘zda tutiladi) “vaqtinchalik yordam” nazarda tutiladi. Uning 
davomiyligi bir maktab pog‘onasida ikki yildan ortiq bo‘lmasligi 
lozim. 
Ta’limda o‘ziga xos qiyinchiliklarga ega yoki xulqida nuqson-
lari mavjud o‘quvchilar maxsus maktabdan umumta’lim maktabiga 
o‘tish paytida yil mobaynida maxsus yordamni olib turadilar. Buzi-
lishlari jiddiy hisoblanadigan (masalan, karlik yoki ko‘rlik) o‘quvchi-
lar haftasiga 4 soat hajmida doimiy yordam olib turadilar. Flamandiya 
hukumati maxsus ta’limga muhtoj (masalan, Brayl tizimi bo‘yicha 
ta’lim oladigan) o‘quvchilar uchun oddiy maktablarda zarur texnik 
jihoz va moslashtirilgan materiallarga harajatlarni o‘z zimmasiga 
oladi. 

Download 3,4 Mb.