N. B. Goipova inkluziv ta’lim gospital ped a gogika

194
RIVOJLANTIRUVCHI TEXNOLOGIYALAR 
Soʻnggi yillarda oʻqituvchilarning e’tiborini rivojlantiruvchi 
ta’lim gʻoyalari tobora koʻproq jalb qilmoqda. Rivojlanayotgan 
ta’lim oʻquvchilarni mustaqil – "kattalar" hayotiga tayyorlashga qara-
tilgan.
Zamonaviy maktabning asosiy maqsadi oʻquvchilarning oʻz 
kasbiy, ijtimoiy va oilaviy hayotida zarur boʻladigan muayyan 
koʻnikma, bilim va koʻnikmalarni egallashini ta’minlashdan iborat. 
Rivojlantiruvchi ta’lim shaxsiy xususiyatlarning butun majmua-
sini rivojlantirishga qaratilgan. 
L.S.Vigotskiy shunday deb yozgan edi: “Pedagogika kechagi 
kunga emas, balki bolaning rivojlanishining kelajagiga e’tibor qara-
tishi kerak”. U bola rivojlanishining ikki darajasini ajratib koʻrsatdi: 
1) haqiqiy rivojlanish sohasi (darajasi) – allaqachon shakllangan 
fazilatlar va bola mustaqil ravishda nima qila oladi; 
2) proksimal rivojlanish zonasi – bu bola hali mustaqil ravishda 
amalga oshirishga qodir boʻlmagan, lekin u kattalar yordamida 
engishi mumkin boʻlgan harakatlar. 
Proksimal rivojlanish zonasi – bu bola oʻz-oʻzidan qila oladigan 
narsadan hamkorlikda qanday qilishni biladigan va biladigan narsaga 
oʻtish uchun katta yoki kamroq imkoniyatdir. 
Rivojlanish uchun haqiqiy rivojlanish sohasi va proksimal 
rivojlanish zonasi oʻrtasidagi chegarani doimiy ravishda engib oʻtish 
juda samarali – noma’lum, ammo bilimga potentsial kirish mumkin 
boʻlgan hudud. 
Rivojlantiruvchi ta’lim bolaning proksimal rivojlanish zonasida 
amalga oshiriladi. 
Proksimal rivojlanish zonasining tashqi chegaralarini aniqlash, 
uni haqiqiy va erishib boʻlmaydigan zonadan ajratish – bu oʻqituv-
chining tajribasi va mahoratiga qarab, hozirgacha faqat intuitiv 
darajada hal qilinishi mumkin boʻlgan vazifadir. 

195
Ta’limning maqsadi – har bir bolaning optimal umumiy rivoj-
lanishini ta’minlash. 
Oʻqitishning vazifasi fan, adabiyot, san'at va toʻgʻridan-toʻgʻri 
bilimlar vositasida oʻquvchilarga dunyoning yaxlit keng tasvirini 
berishdir. 
Demak, rivojlantiruvchi ta’lim shunday ta’lim boʻlib, unda oʻqi-
tishning shakllari, usullari, vositalari nafaqat bilim, koʻnikmalarni 
egallashga, balki oʻquvchi shaxsini jadal har tomonlama rivojlanti-
rishga qaratilgan.
 
OʻYINLI TEXNOLOGIYALAR 
Oʻyinli texnologiyalar imkoniyati cheklangan bolalarning ijodiy 
qobiliyati va kreativ tafakkurini oʻstiradi.
Pedagogik maqsadda foydalanilayotgan oʻyinlar oʻyin texnolo-
giyalari deb nomlanadi. 
 
Oʻyin texnologiyalari ta’lim oluvchilarni muayyan jarayonga 
tayyorlash, ularda ma’lum hayotiy voqelik, hodisalar jarayonida 
bevosita ishtirok etish uchun dastlabki koʻnikma, malakalarni hosil 
qilishga xizmat qiladi. Ta’lim jarayoni ishtirokchilari (M.: ta’lim 
oluvchilar, ota-onalar, pedagogik jamoa a’zolari, ta’lim muassasa-
larining rahbarlari, jamoatchilik tashkilotlarining vakili va b.) sifatida 
Ijtimoiy tajribalarni o‘zlashtirishning 
barcha ko‘rinishlari: bilim, ko‘nikma, 
malaka hamda hissiy-baholovchi 
faoliyat jarayonini hosil qilishga 
yo‘naltirilgan shartli o‘quv vaziyatlarini 
ifodalovchi shaxsga yo‘naltirilgan 
ta’lim (pedagogik texnologiya) 
turlaridan biri 
O‘yin 
texnologiyalari

196
turli rollarni bajarish imkoniyati cheklangan bola (oʻquvchi)larga 
pedagogik faoliyat mazmuni bilan yaqindan tanishish imkoniyatini 
yaratish asosida ma’lum faoliyatni samarali tashkil etishga nazariy, 
amaliy va ruhiy tayyorgarlikka erishish nuqtai nazaridan yordam 
beradi. Oʻquv mashgʻulotlaridan oʻyinlar va oʻyinli vaziyatlarni qoʻl-
lash quyidagi asosiy yoʻnalishlarda amalga oshiriladi: 
➢
didaktik maqsad imkoniyati cheklangan bolalar oldiga oʻyinli 
topshiriq shaklida qoʻyiladi;
➢
oʻquv faoliyati oʻyin qoidalariga boʻysundiriladi;
➢
didaktik oʻquv materialdan oʻyin vositasi sifatida foydalaniladi;
➢
oʻquv faoliyatida didaktik vazifani oʻyin vazifasiga aylanti-
ruvchi musobaqa elementi qoʻllaniladi;
➢
muvaffaqiyatli bajarilgan didaktik topshiriq oʻyin natijasi sana-
ladi. 
Oʻquv jarayonida oʻyin texnologiyalarining oʻrni, roli, shuning-
dek, oʻyin elementlari hamda ta’limning oʻzaro uygʻunligi koʻp 
jihatdan oʻqituvchi tomonidan pedagogik oʻyinlar mohiyati, funk-
siyasi va turlarining qanchalik tushunilishi bilan belgilanadi. Aksa-
riyat pedagogik oʻyinlar oʻzida quyidagi belgilarni namoyon qiladi. 

Download 3,4 Mb.