102
Neftni qatlam suvi va mineral tuzlardan tozalash.
Neft va suv aralashmasi emulsiya ko`rinishida bo`ladi. Ularning aralashmadagi
hajm miqdoriga ko`ra neftning suvdagi emulsiyasi (n/s) yoki suvning neftdagi (s/n)
emulsiyasi hosil bo`lishi mumkin. Asosan amaliyotda (
0.5%) suvning neftdagi (s/n)
emulsiyasi hosil bo`ladi.
Hosil bo`lgan neft – suv emulsiyasi turg`un holatda bo`lib, ularni turg`unligini
buzush va ajratish uchun emulsiya tarkibiga deemulgatorlar (emulsiyani parchalovchi
kimyoviy moddalar) qo`shiladi.
Hosil bo`lgan va hosil bo`layotgan emulsiyani buzishda diemulgator sifatida
deemulgatorlarga nisbatan aktiv bo`lgan SFM (sirt faol modda) lardan foydalaniladi.
Emulsiyani buzish uchun qo`llaniladigan deemulgatorlarni ikki guruhga
ajratamiz. Ionagen va noionagen moddalar.
Birinchi guruhga
kam samarali deemulgatorlar, NCHK (neytralizovanny
cherny kontakt) va NKG (neytralizovanny kisly gudron) bular hozirgi kunda ishlab
chiqarilmaydi.
Ionagen bo`lmagan deemulgatorlarga diproksamin – 157, proksamin – 385,
dissolvan – 4411, siparol, poliakrilamidlar kiradi.
Neftni suvsizlantirish mexanik, termik,
kimyoviy, filtrlash, issiqlik kimyoviy
emulsiyani parchalash, elektrik usullari yordamida amalga oshiriladi.
Mexanik usul: bu tindirishga asoslangan bo`lib, u tindiruvchi qurilmalarda olib
boriladi. Neft – suv aralashmasi tindiruvchi qurilmaga yig`iladi
va u yerda ajralish
sodir bo`ladi, ya‘ni neft suvdan yengil bo`lganligi uchun aralashma yuziga ajralib
chiqib neft qatlami hosil bo`ladi. Hosil bo`lgan neft va suv qatlamlari alohida ajratib
olinadi. Issiqlik usulda – tindirishgacha bo`lgan davrda, aralashma qizdiriladi yoki
issiqlik bilan ishlanadi. Bunda suv zarrachalarining yuza ta‘sirining mahkamligi
kamayib, neftning qovushqoqligi pasayadi. Natijada
suv zarrachalari kattalashib,
cho`kish tezligi oshadi.
Kimyoviy usuli asosiy usullardan bo`lib, bunda tindirish jarayonigacha neft –
suv aralashmasining tarkibiga deemulgatorlar qo`shiladi. Qo`shilgan deemulgatorlar
turg`un neft – suv emulsiyasini parchalaydi. Natijada tindirish qurilmalarida neft va
103
suvning ajralishi uchun sharoit yaratiladi. Issiqlik kimyoviy emulsiya usulida neft –
suv aralashmasi tarkibiga deemulgatorlar qo`shish bilan birga, ular issiqlik bilan ham
ishlanadi. Bunda suv tomchilarining sirt yuza ta‘siri
kuchlari kamayib, emulsiya
turg`unligi buziladi. Bu o`z navbatida tindirish jarayonida suv va neftning ajralish
jarayonini yuqori darajada sodir bo`lishiga olib keladi.
