- 36 -
Yo’nib kengaytirish usullari
Zenkerlarni parma kabi dastgoh shpindelining konus teshigiga o’rnatiladi. U o’q
atrofida aylanma, o’q bo’ylab esa elgarilama harakat qiladi. Tashqi ko’rinishidan parmani
eslatsada, ammo uning kesuvchi qirralari va spiral ariqchalari ko’proq. Uch-to’rtta
kesuvchi
qirra zenkerni asbob teshigiga aniq markazlaydi. Zenker ishchi qismdan (2), bo’yin (4),
qo’yruq (5) va panja (6) dan tuzilgan. Uning ishchi qismi (2) o’z navbatida kesuvchi (1) va
kalibrlaydigan (3) qismdan iborat.
Zenker metallni kesadi, yo’naltiruvchi esa zenkerni teshikka yo’naltiradi.
Yo’naltiruvchi qismdagi raxlar
ishqalanishni kamaytirishga, kesishni osonlashtirishga xzmat
qiladi. Zenkerning tishi oldingi sirt (1), qirralar (2), o’zak (3), orqa sirt (4), tasmacha (5) dan
iborat (rasm, a, b). Burchaklarning (
-orqa,
-oldingi,
-vint ariqchasining qiyaligi)
kattaligi
metallning qattiqligiga bog’liq.
Zenkerlarni tezkesar ikki turda-konus quyruqli yaxlit va almashuvchan qilib
tayyorlanadi. Bo’lardan
birinchisi teshikka dastlabki, ikkinchisi esa uzil-kesil ishlov berish
uchun ishlatiladi.
Konus quyruqli
yaxlit zenkerlarning
10-
40 mm, ishchi qismining uzunligi 80-200
mm, tishlar soni 3 ta.
Almashtiriladigan zenkerlarning
32-80
mm, ishchi qismining uzunligi 10-18 mm,
tishlar soni 4 ta.
CHo’yan
va
po’latdan
yasalgan
detallardagi teshiklarga
uzil-kesil ishlov
berishda konus quyruqli yaxlit va qattiq
qotishmalardan
tayyorlangan
almashtiriladigan
zenkerlardan
foydalaniladi. Bundan tashqari, keskichlari
almashtiriladigan zenkerlar mavjud bo’lib,
ular qattiq po’latdan (VK6, VK8, VK6M,
VK8V, TSL10, T14K8, T15K6) yasaladi.
