Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

Download 6,24 Mb. Pdf ko'rish
bet	43/75
Sana	04.02.2024
Hajmi	6,24 Mb.
	#151293

1 ... 39 40 41 42 43 44 45 46 ... 75

Bog'liq
63f5ba6711d31 Геология ЎҚУВ ҚЎЛЛАНМА

Kimyoviy tarkibi. Toza suv tabiatdagi moddalarni yeritadigan
yaxshi yerituvchidir. Unda qattiq, suyuq va gaz holatidagi moddalar
yeriydi. Tabiatdagi har qanday suv, u yer ostida yoki yer ustidami tog‘
jinslari bilan birlashganda, o‘z tarkibida kimyoviy elementlarni yeritib
oladi. Ularning mineral qismini belgilovchi asosiy elementlar - karbonat,
sul’fat, xlor, kal’tsiy, magniy, natriy tuzlaridir. Gazlardan esa kislorod,
azot, uglyerod, vodorod hisoblanadi.
Texnikaviy maqsadlarda, sug‘orishda va qurilishda ishlatiladigan
suvlar uchun qattiqlik, kislotalilik, ishqorli xususiyat va agressivlik
muhim xossa bo‘lib hisoblanadi.
Suvning qattiqligi deganda uning tarkibidagi kal’tsiy va magniy
tuzlari miqdoriga aytiladi. Suvning qattiqligi 2 xil: umumiy va doimiy
qattiqliklarga bo‘linadi.
Umumiy qattiqlik suvdagi kal’tsiy va magniy tuzlarining umumiy
miqdorini belgilaydi. Karbonat qattiqligi - kaltsiy va magniy karbonatlari
tuzlari miqdorini ifodalaydi.
Suvni qaynatish chog‘ida bu suvlarning bir qismi cho‘kma holiga
tushadi.
Qattiqligi bo‘yicha suvlarni quyidagi turlarga bo‘linadi:
Juda yumshoq suv - qattiqligi 1,5 mgekv
Yumshoq suv - qattiqligi 1,5...3 mgekv
O‘rtacha qattiq suv - qattiqligi 3...6 mgekv
Qattiq suv - qattiqligi 6...9 mgekv
Juda qattiq - qattiqligi 9 mgekv dan ortiq.
Suvning kislota - ishqorlik xossalari rH belgi orqali belgilanib,
vodorod ionining teskari qiymati logarifmiga tengdir, ya’ni rHlg H.
Neytral suv uchun HOH  10
-7
gmol’, ya’ni rN7
RN 7 bo‘lsa suv nordon, RN  7 bo‘lsa suv ishqorli bo‘ladi.
Suvning agressivligi deganda - uni metall, temirbeton va beton
qurilmalarini yemirish xususiyatiga aytiladi. Agressivlikning bir necha
turi bor: karbonkislotali, ishqorli, umumkislotali, Sulfatli, magnezial,
kislorodli.

114
Karbonkislotali va ishqorli
agressivlik, beton tarkibidagi
kal’tsiy karbonat (SaCO
3
) va
kal’tsiy gidrooksidni (Ca(OH)
2
)
ni yeritish tufayli yemiradi.
Sulfatli
agressivlik
hosil
bo‘lishining sababi, suvda SO
42
-
ionining
ko‘p
miqdorda
to‘planishidir.
Sulfatli suv, beton tarkibiga
kirib uning tarkibidagi ohakli
birikmalar bilan reaktsiyaga kirishib, beton tarkibida (CaSO
4
.2H
2
O) gips
kristallarini hosil qiladi. Bu kristallarning hajmi ortib beton
devorchalarini yemiradi. Sulfatli suv tarkibida SO
4
2
- ioni 2500 mgl
gacha bo‘lsa, bunday suv oddiy tsementni yemirmaydi. Sulfatga turg‘un
tsementlar, ushbu ko‘rsatgichning 400 mgl dan ko‘p bo‘lmagan
miqdorida yemirilmaydi.
Magnezial agressivlik - suv tarkibida magniy miqdori 2500 mgl
dan ko‘p bo‘lgan miqdordagina ro‘y beradi. Magnezial yemirilishda ham
beton g‘ovakchalari devorlarida zo‘riqishlar hosil bo‘lib, uni buzilishga
olib keladi.

Download 6,24 Mb.

1 ... 39 40 41 42 43 44 45 46 ... 75

Download 6,24 Mb.

Pdf ko'rish