Jargon va argolar. O‘tmishda xalqni ekspluatatsiya qiladigan sinf vakillari, saroy ahllari, mansabdor shaxslar, savdogarlar, qalandar, maddohlar, xalqni aldab yuruvchi gadoylar, o`g`rilar, firibgarlar o`z niyatlarini xalqdan yashirish uchun o`zlariga tushunarli so`z va iboralardan foydalanganlar. Tilda sinfiy ayirmalikni ko`rsatib turadigan bunday so`zllar «sinfiy dialektning so`zlari» - jargonlar deb yuritiladi.
Ayrim ijtimoiy guruhlar tomonidan yaratilib, umumxalq tilidan farq qiladigan dabdabali so‘z va iboralar jargonlar deyiladi. Masalan, oftobi olam (podsho), husni mutlak (xudo), ne’mati jannat (yor, mahbuba), shavaqqu’ aylang (umid bilan kuting), tanzil (foyda).
O`g`rilar, qimorbozlar orasida qo`llanadigan so`zlar argolar deb yuritiladi; loy (pul), xit (militsioner), bedana (to`pponcha), xitola (o`g`irla), zamri (jim tur), atamri (gapir), atanda (qoch) kabi.Qadimda savdogarlarning, otarchilarning ham argolari bo`lgan: yakan (pul), joyi (yo`q), xasut (non), dax (yaxshi, durust) – otarchilar argosi; sar yoki sari piyoz (ming so`m), saru nimsar (bir ming besh yuz so`m), kapara (olti ming so`m).
O‘tilgan mavzu yuzasidan o‘z-o‘zini nazorat qilish uchun savollar
1.Kishilik tarixida qanday yozuvlar qo‘llanilgan?
3. O‘zbek xalqi ajdodlari qaysi yozuvlardan foydalanganlar?
4. Harf va belgining farqini ayting. O‘zbek alifbosida nechta harf va nechta belgi bor?
5.Alfavit nima? Uning ahamiyatini bilasizmi?
Mavzu yuzasidan test savollari
2. Qaysi qatorda barcha so‘zlarda nuqtalar o‘rniga x undoshi qo‘yiladi?
a) mu…lis, …alqparvar, …abar
b) podsho…, ma…sulot, …ech qachon
s) …uquq, …o‘roz, …asad
d) ba…il, sa…iy, …osil
2.To‘g’ri yozilgan so‘zlar qatorini aniqlang?
A.Teatr, radiator, tabiat.
B.Shariyat, milliyon, arxayik.
S.Fayiz, oyila, ukrayin.
D.Milliyard, piyanino, shoyir
3. Qaysi javobdagi barcha so‘zlar to‘g’ri yozilgan?
A. taaluqli, tomon, baxr S. manfaat, tomom, badiy
B. taasurot, tamon, badiiy D. taalluqli, navbat, tamom
|
