Appled pressure needed ta prevent vdurte increase
I Bir modda zarrachalarining ikkinchi modda ichida taqsimlanishiga diffuziya deb ataladi. Agar yuqori
konsentratsiyali eritmaolib, uning ustiga suv quysak, erigan modda zarrachalari suvga o’ta boshlaydi va ma'lum vaqtdan keyin eritma bir xil konsentratsiyaga erishadi. Eritmalarda diffuziya tufayli og’irlik kuchi yangilanadi.
Har qanday og’ir tuz eritmasi ustiga suv solsak, ogir zarrachalar yuqoriga ko’tariladi
Agar erituvchi bilan eritma o’rtasiga yarim o’tkazgich parda qo’ysak, bu pardaorqali erituvchi zarrachalari eritmaga o’tib uni suyultira boshlaydi. Erituvchi zarrachalarining yarim o’tkazgich pardaorkali o’tish jarayoni osmos hodisasi deyiladi.
Osmos hodisasi natijasida eritmadaosmotik bosim vujudga keladi. Bu bosim osmos hodisasini to’xtatish uchun ya'ni erituvchi molekulalarini pardadan o’tmasligi uchun eritmaga berish kerak bo’lgan tashqi bosimga teng bo’ladi.
Tubi va devorlari yarimo’tkazgich qilib tayyorlangan maxsus idishga qand eritmasidan quyib, uni suv to’ldirilgan idishga botiramiz.
Bunda osmos hodisasi boshlanadi. Qand zarrachalari yarim o’tkazgich pardaorqali o’taolmaydi. Suv zarrachalari esa pardaorqali eritmaga o’tishi natijasida eritmani suyultiradi. Buning natijasida eritmaning hajmi oshib, nay bo’yiga ko’tarilib boradi. Eritmaning bunday ko’tarilishidan hosil bo’lgan nayda gidrostatik bosimi suvning sirtdan ichkariga kirayotgan molekulalariga qarshilik qila boshlaydi. Nayda eritmaning ko’tarilishi to’xtaydi, ya'ni ustunning bosimi eritmaning osmotik bosimiga tenglashadi va osmos hodisasi to’xtaydi.
P = CRT
III. Eritmalarning bug’ bosimi. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, barobar haroratda erituvchi bilan eritmaning bug’ bosimlari bir - biridan farq qiladi. Eritmaning bug’ bosimi hajmi vaqt toza erituvchining bug’ bosimidan kichik bo’ladi. Buning sababi shundaki erituvchi va eruvchi modda molekulalari bir - biriga ta'sir etishi tufayli erituvchining bug’lanishi qiyinlashadi. Shuning uchun eritma sirtidan vaqt birlamchi ichidaajralib chiqadigan suv molekulalari soni toza suv sirtidan chiqadigan molekulalari soniga qaragandaoz bo’ladi. Shuning uchun P+ P0 - eritmaning P0 toza erituvchining bug’ bosimlari. Bular o’rtasidagi farq eritmada erituvchi bug’i bosimining pasayishi deyiladi.
P0 - P = AP
Erituvchidagi erigan moddaning konsentratsiyasi qancha katta bo’lsa, bug’ bosimining pasayishi (AP) shunga katta bo’ladi.
Eritma bug’ bosimi pasayishining toza erituvchining bug’ bosimiga nisbati (P0 - P) eritmada erituvchi bug’ bosimining
AP
P0
Raul juda ko’p tajribalar o’tkazib, quyidagi
nisbiy pasayishi deb ataladi. 1887 - yilda fransuz olimi qonuniyatni aniqladi.
(1) bu yerda n0 + n
Eritmada erituvchi bug’ bosimining nisbiy pasayishi o’zgarmas haroratda ma'lum miqdordagi erituvchida erigan moddaning massasiga to’g’ri proporsional bo’lib, erigan modda tabiatiga bog’liq bo’ladi, emas, ya'ni, P—P n
P0
n-erigan moddaning mol soni n0 - erituvchining mol soni.
—n— = N - erigan moddaning molyar qismi.
n0 + n
Bulardan foydalanib, (1) formulani quyidagicha yozish mumkin:
= N (2)
P0
Erituvchi bug’i bosimning nisbiy pasayishi erigan moddaning molyar qismiga teng bo’ladi. Suyultirilgan eritmalarga erigan moddaning mol soni n erituvchining mol soniga nisbatan kichik bo’lganligi sababli, Raulning birinchi qonuni suyultirilgan eritmalar uchun quyidagicha yoziladi. P0 -P = ДР, n= m1/M1, n0 = m0 /M0
(3) Demak, elektrolitmaslarning suyultirilgan eritmalarida bug’ n0
P0 -P n
PoAP/P = m1 -Mi / m2 -M2
bosimining pasayishi erigan modda mollar sonining erituvchi modda mollar soniga bo’lgan nisbatiga tengdir.
| 