• Ossillyator uchun tanlash qoidalari
    		•

    Nazariy fizika kursi




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet174/240
    Sana08.01.2024
    Hajmi9,41 Mb.
    #132633
    1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   240
    E n
    -> 
    Em
    barcha mumkin boigan 
    o ‘ tishlardan, amalda faqat bir nechtasigina sodir boiadi. Bunday tanlash 
    qoidalari kvant mexanikasi paydo bolishidan avval, spektroskopiya 
    sohasida izlanishlar olib boruvchi tadqiqotchilarga ma’ lum edi. Faqat 
    kvant mexanikasi asosida keltirib chiqarilgan o ‘ tish ehtimolliklari uchun 
    formulalar negizida yuqorida qayd etilgan tanlash qoidalarining kelib 
    chiqish sababi aniqlandi. M a’ lum boldiki, tanlash qoidalari xususiy 
    ftmksiyalarining ortogonalligiga bogliqdir. Kvant mexanikasida tanlash 
    qoidalari tabiiy ravishda vujudga kelib, kvant o ‘ tishlarining taqiqlanish 
    yoki taqiqlanmasligini ifodalaydi. Endi muhim hollar uchun D„,„ 
    matrisalaming xususiyatlarini tekshirib, hamda yoruglikning yutilishi 
    va nurlanishi uchun tanlash qoidalarini keltirib chiqamiz.
    Zaryadi 
    e
    ga, massasi 
    m
    ga va xususiy chastotasi q, ga teng boigan 
    garmonik ossillyator berilgan bolsin. M a’ lumki, bunday ossillyatoming 
    E n
    kvant sathlari
    formula orqali aniqlanadi. Elektr momentning matrik elementlari esa 
    quyidagiga teng boiishi kerak:
    bunda 
    xm
    kattalik koordinata matritsasining elementlaridir. 6.4- 
    paragrafda ushbu koordinata matrisasini hisoblab chiqib, 
    l i n i n g
    elementlari 
    m = n ±
    1 lar uchungina noldan farqli boiish i ko‘ rsatilgan 
    edi. Shu mulohaza asoslanib, garmonik ossillyator uchun tanlash
    A. 
    Ossillyator uchun tanlash qoidalari
    (8.123)
    266

    qoidasini keltirib chiqarish mumkin: agarda 
    m = n + l
    bo‘ lganidagina 
    A™ *0 bo‘ ladi, ya’ ni
    D m„ * 0
    , m = n + l .
    (8.124)
    Tegishli chastotalar esa
    = 
    (8-125)
    teng b o‘ lib, garmonik ossillyatoming xususiy chastotasiga teng bo‘ ladi.
    Agarda D„ = e*0 = ey—
    kabi belgilash kiritilsa va (4.89) formuladan
    foydalanilsa, Geyzenberg tassavurida 

    Download 9,41 Mb.
    1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   240




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish