l/H=
0.5÷0.8, (2.35)
bu yerda
l
– uzatish;
H
– kvadrat yoki to’rtburchakning siqilayotgan tomon o’lchami
yoki zagotovka dumaloq kesimga ega bo’lsa, diametr hisoblanadi.
95
Cho’ktirishning optimal rejimi quyidagini talab qiladi: zagotovka yoki quyma
balandligi α
cho’k
uning ko’ndalang kesimi balanligiga bo’lgan nisbati
dumaloqlashtirilgandan so’ng pastda keltirilgan tengsizlikka bo’ysunishi lozim.
1,25 < α
cho’k
< 2,5. (2.36)
Nisbatning pastki chegarasi zagotovkani kesish yoki bo’lish qulayligi
shartidan, yuqorigi chegarasi esa cho’ktirishdagi bo’ylama bukilishi oldini olish
shartidan kelib chiqib tanlangan. Zagotovka o’lchamlari uning V
zag
xajmidan kelib
chiqqan holda hisoblanadi. Zagotovkaning H balandlik va D diametrini aniqlash
uchun α
cho’k
= N/D ifoda beriladi. U holda
𝑉
𝑧𝑎𝑔
=
𝜋𝐷
2
4
𝐻.
N = α
cho’k
D qo’yib,
zagotovka diametrini aniqlash formulasini olamiz
𝐷 = 1.08√
𝑉
𝑧𝑎𝑔
𝑎
cho’k
,
3
(2.37)
Α berilgan bo’lsa, kvadratning A tomonini quyidagi ifodadan olishimiz
mumkin
𝐴 = 1.08√
𝑉
𝑧𝑎𝑔
𝑎
cho’k
.
3
(2.38)
Temirchilik operatsiyasini tanlash, ularni bajarish ketma-ketligi. Asbob va
uskunalarni tanlash
Temirchilik operatsiyalarini va ularning ketma – ketligini tanlashda
tayyorlaniladigan pokovka shakli va materiali, pokovkaga qo’yilgan texnik shartlar,
hamda bolg’alash uchun zagotovkaning ko’rinishi va o’lchamlarini e’tiborga olish
kerak. Ishlab chiqarish turi, pokovka partiyasining xajmi, berilgan ishlab
chiqarishning texnik jihozlanganlik darajasi va boshqa omillar muhim rol o’ynaydi.
Qo’yilgan masalalrni yechishda pokovkalar sinflanishi yordam beradi. Bu yerda
muayyan guruh pokovkalarini tayyorlash bo’yicha ko’rsatmalar keltirilgan.
Sinflanish 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval Pokovkalarning sinflanishi
Pok
ovka
lar
guru
hi
Pok
ovka
lar
podg
Guruhga kiruvchi
pokovkalar tavsifi
Guruhga kiruvchi
pokovkalar tayyorlanish
usuli
Kesuvchi
boyoqlarni
qo’llash
shartlari
Yassi yoki
yuqorigi yassi
va pastki
kesuvchi
boyoqlarni
96
rupp
asi
qo’llash
shartlari
I
1
Silliq yalpi silindrik
va bo’rtiqlikka ega
bo’lgan (val, o’q,
kolonna, shtok, rotor
va xokazo)
Bolg’alab – cho’zish
Yetarli
darajada
cho’ktirishsi
z ukov xosil
qilinsa va
bo’luvchi
asbob talab
etilmasa
-
2
Bolg’alab – cho’zish va
cho’ktirish
3
Bolg’alab – cho’zish va
bo’rtiqliklarni qayta
siqish
4
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish va
bo’rtiqliklarni qayta
siqish
-
Bo’luvchi
asbob talab
etilsa
5
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish va siljitish
6
Bo’rtiqlikni xosil
qiluvchi Bolg’alab –
cho’zish va cho’ktirish
II
1
To’rtburchak kesimli
silliq va bo’rtiqqa ega
bo’lgan
Bolg’alab – cho’zish
-
Cho’ktirishsiz
talab etilgan
darajada ukov
talab etilsa
2
Bolg’alab – cho’zish va
cho’ktirish
3
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish va
bo’rtiqliklarni qayta
siqish
4
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish va siljitish
III
1
Aralash kesimli
Bolg’alab – cho’zish va
bo’rtiqliklarni qayta
siqish
-
-
2
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish va
bo’rtiqliklarni qayta
siqish
3
Bolg’alab – cho’zish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish va siljitish
4
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish va siljitish
5
Bolg’alab – cho’zish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish, siljitish va
burash
97
6
Bolg’alab – cho’zish,
toretsli cho’ktirish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish, siljitish va
burash
IV
1
Ichi bo’sh silindrik,
silliq va kichik
bo’rtiqli (disk, flanets,
tishli g’ildirak
pokovkalari)
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish va teshik
xosil qilish
Bo’linishda
n oldin
zagotovka
sezilarli
darajada
uzaytiriladi
Zagotovkada
bo’linishdan
oldin qirralar
va qovurg’alar
siqiladi
2
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish, teshik xosil
qilish, bolg’alab –
cho’zish, yoyish va
opravka bilan cho’zish
V
1
Silindrik ichi bo’sh
silliq, uzunligining
kesim o’lchamiga
nisbati kichik bo’lgan
(bandaj, xalqa va
xokazolar)
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish, teshik xosil
qilish va yoyish
-//-
-//-
2
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish, teshik xosil
qilish va opravka bilan
yoyish
VI
1
Silindrik ichi bo’sh
silliq va katta
bo’rtiqlikka ega
bo’lgan uzunligining
kesim o’lchamiga
nisbati katta bo’lgan
(baraban, ichi bo’sh
val, silindrlar va
xokazolar )
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish, teshik xosil
qilish, yoyish, opravka
bilan bolg’alab –
cho’zish
-//-
-//-
2
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish, teshik xosil
qilish, yoyish, opravka
bilan bolg’alab –
cho’zish va
bo’rtiqliklarni qayta
siqish
3
Bolg’alab – cho’zish,
cho’ktirish,
bo’rtiqliklarni qayta
siqish, teshik xosil
qilish, va opravka bilan
bolg’alab – cho’zish
VII
-
Qiyachiziqli o’q bilan
Bukishning turli xil
usullari
Boshqa
guruhlarda
ko’rsatilgan
operatsiyala
r va
shartlardan
kelib
chiqqqan
holda
Boshqa
guruhlarda
ko’rsatilgan
operatsiyalar
va shartlardan
kelib chiqqqan
holda
98
Bolg’alash uchun jihoz tanlash
Bolg’alash uchun asosiy jihoz zagotovka massasidan, yuklash darajasi va
xokazolardan kelib chiqqan holda tanlanadi. Katta bo’lmagan va o’rtacha
pokovkalar uchun bolg’alash jihozlari, katta xajmdagi pokovkalar uchun esa presslar
tanlanadi.
Bolg’alash jihozi yoki press eng katta kuchlanishni talab qiluvchi
operatsiyadan kelib chiqqan holda tanlanadi. Cho’ktirishda talab qilinadigan
kuchlanishdan kamroq talab etiladigan kuchlanishlarga bolg’alab – cho’zish va
teshik xosil qilish kiradi. Bolg’a zarbini yoki pressning bosimini yuqorida ko’rib
chiqilgan formulalar orqali aniqlash mumkin.
Bolg’alash jihozining quvvati aniqlangandan so’ng, uning ish olib boriladigan
soxasining o’lchamlari aniqlanadi. Bunda ish olib boriladigan soxaga asbob,
zagotovka yoki pokovkalar, talab etiladigan manipulyatsiyalar va siqish ishlarini
amalga oshirish mukin ekanligi e’tiborga olinadi. Ayniqsa cho’ktirish va opravkada
yoyish ishlarini bajarishda talab etiladigan ishchi soxa o’lchamlarining e’tiborga
olinishi juda ahamiyatlidir. So’ngra zagotovka massasini yuk ko’tarish kranlarining
yuk ko’tarish qobiliyati va boshqa xususiyatlari (bolg’alash manipulyatori,
yuklovchi mashinalar va boshqa tanlangan press yoki bolg’alash jihoziga xizmat
ko’rsatuvchi uskunalari) bilan solishtiriladi.
| 