294
) 94
B o ’sh to g ’ jinslarini ichki ag’darm alarga k o ’ndalang tashlash tizimi eng
oddiy va iqtisodiy foydali hisoblanadi. Lekin to g ’ jinslarini ekskavator ishchi
a ’zolarida qayta tashlash ulam ing o ’lchamlarini va tizim ning q o ’llanilishni
chegaralaydi. Bu erda ochish va qazib olish ishlari qattiq bog’liq, ochilgan tog’
jinslarining hajmi esa qattiq chegaralangan.
8.2 -jadval
Q a z ib o lish
tiz im la r i
g u r u h i
Q a z ib o lish tiz im i n o m la n is h i
Q a z ib olish
tiz im in in g
b e lg ila n ish i
A. Qoplovchi
to g ’
jinsini
tashlash
orqali
qazib
olish
tizimi
(bo’sh
to g ’
jinslarini
ag ’darm alarg
a k o ’ndalang
k o ’chirish
bilan)
1. qoplovchi tog’ jinsini bevosita tashlash bilan
qazib olish tizimi
A -l
2 . o ’sha, bir qancha ekskavatorli qayta tashlash
bilan
A-2
3. O ’sha, qoplovchi to g ’ jinsini a g ’darm a hosil
qilgichlar bilan k o ’chirish
A-3
B. Qoplovchi
to g ’
jinsini
tashlash
orqali
qazib
olish
tizimi
(bo’sh
to g ’
jinslarini
a g ’darm alarg
a
b o ’ylam a
k o ’chirish
bilan)
4. Qoplovchi to g ’ jinsini ichki ag ’darm alarga
tashish bilan b o ’lgan qazib olish tizimlari
B-4
S. O ’sha, tashqi a g ’darm alarga
B-5
6.0 ’sha, ichki va tashqi ag ’darm alarga
B-6
V. Qoplovchi
tog’
jinsini
tashlash
va
tashish bilan
qazib
olish
tizimi
(qoplovchi
tog’
jinsini
a g ’darm alarg
7. Qoplovchi tog’ jinsini qism at tashqi va ichki
a g ’darmalarga tashish bilan b o ’lgan qazib olish
tizimlari
V-7
8 . O ’sha, qoplovchi to g ’ jinsini qism an ichki
a g ’darm alarga tashish bilan
V-8
296
a k o ’ndalang
va bo ’ylama
tashish bilan)
A-О.
Uncha
katta
bo ’lmagan
qoplovchi
tog’
jinsiga
ega
qazib
olish
tizimi,
bunda
-
A-0
qoplovchi
tog’
jinsini
ag’darmalarg
a
tashish
uncha
ahamiyatili
emas
Q oplovchi to g ’ jinslarini ag’darmalarga bo’ylama tashish bilan bo’lgan
tizimlar nisbatan murakkab va kamroq iqtisodiy jihatdan unumli. Lekin ularda
hech qanday murakkab b o ’sh tog’ jinslari va foydali qazilmalar orasida
bog’liqlik y o ’q, ochilgan zaxiralar katta hajmda hosil qilinishi mumkin. Bu
tizim lam ing foydalanish sohasi nisbatan katta.
Akad. N.V .M elnikov tomonidan taqidm etilgan klassifikastiya asosiga
ochish ishlarini am alga oshirish qo’yilgan. Klassifikastiya quyidagi qazib olish
tizimlarini o ’z ichiga oladi: transportsiz, ekskavator-karyerli, transport-
ag’darmali, m axsus, transport va aralash (jadv. 8.3).
A sosiga b o ’sh tog’ jinslarini ag’darmalarga tashish va ochish ishlarini
am alga oshirish q o ’yilgan qazib olish tizimlari turlari to’liq holda konni qazib
olishni k o ’rsatm aydi. Bu turlar ishlar fronti va karyer ishchi maydonining
rivojlanishini nazarga olmaydi. Nisbatan universal tizimlarga asosida qazib
olish, ochish va kon-tayyorlash ishlarini olgan va konning kon-geologik va
geom etrik holatini nazarda tutuvchi tizimlar kiradi.
297
|
