|
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim
|
| bet | 35/81 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 40,48 Mb. | | #143055 |
Bog'liq CHIZMACHILIK.2020.Valiyev (1)Boltli birikma
|
№
|
d
|
n
|
m
|
c
|
№
|
d
|
n
|
m
|
c
|
№
|
d
|
n
|
m
|
c
| |
1
|
16
|
25
|
50
|
2
|
11
|
20
|
15
|
25
|
2,5
|
21
|
24
|
30
|
20
|
2,5
|
2
|
20
|
18
|
30
|
2,5
|
12
|
30
|
20
|
30
|
2,5
|
22
|
30
|
30
|
30
|
2,5
|
3
|
16
|
25
|
50
|
2
|
13
|
20
|
30
|
20
|
2,5
|
23
|
20
|
15
|
40
|
2,5
|
4
|
24
|
16
|
40
|
2,5
|
14
|
24
|
20
|
30
|
2,5
|
24
|
24
|
30
|
20
|
2,5
|
5
|
30
|
20
|
30
|
2,5
|
15
|
16
|
20
|
45
|
2
|
25
|
30
|
10
|
40
|
2,5
|
6
|
24
|
20
|
40
|
2,5
|
16
|
20
|
25
|
25
|
2,5
|
26
|
20
|
15
|
25
|
2,5
|
7
|
20
|
15
|
35
|
2,5
|
17
|
24
|
15
|
40
|
2,5
|
27
|
24
|
15
|
30
|
2,5
|
8
|
16
|
25
|
50
|
2
|
18
|
30
|
18
|
35
|
2,5
|
28
|
16
|
15
|
25
|
2
|
9
|
24
|
24
|
30
|
2,5
|
19
|
24
|
10
|
40
|
2,5
|
29
|
24
|
20
|
25
|
2,5
|
10
|
20
|
30
|
25
|
2,5
|
20
|
30
|
20
|
35
|
2,5
|
30
|
20
|
10
|
30
|
2,5
|
a) b)
6.4-rasm
Shpilkali birikma
Shpilkali birikmada biriktiriluchi (ikki va undan ortiq) detallar qalinligi boltli birikmadagi detallarga nisbatan ancha katta bo‘ladi, ya’ni bolt o‘rnatishning iloji bo‘lmaydi. Shuningdek, bolt kallagi halaqit beradigan joylarda ham shpilkali birikmadan foydalaniladi. Shpilkali birikma biriktirish detallari shpilka, gayka va shaybalarning o‘zaro birikuvidan hosil qilinadi (6.5-rasm).
6.5-rasm b)
6.5-rasm, a da shpilkali birikmaning yaqqol tasviri, b da esa ortogonal proyeksiyasi ko‘rsatilgan.
Shpilka ikki uchiga rezba ochilgan silindrik sterjen bo‘lib, uning bir uchi biriktiriluvchi detal (shpilka uyasi)ga burab kirgaziladi. Ikkinchi uchiga keyingi biriktiriluvchi detal kiygizilib, shayba va gayka bilan mos kalit (klyuch) orqali mahkamlanadi.
Shpilka uyasi deb birikuvchi detallardan biriga ochilgan uchi berk rezbali teshikka aytiladi. Uya avval parma bilan rezba diametrining ichki diametriga, ya’ni d=0,85d ga teng qilib o‘yiladi (6.6-rasm, a). Uyaning tubidagi konus parma uchidagi konus izi bo‘lib, u 120° ga teng. Keyin bu uyaga metchik yordamida rezba o‘yiladi (6.6-rasm, b). So‘ngra shpilkani burab kirgazish qulay bo‘lishi uchun uya og‘ziga faska ochiladi (6.6-rasm, c).
6.6-rasm Shpilka uyasining chuqurligi birikuvchi detallarning qanday materialdan
tayyorlanganligiga bog‘liq. Agar detal po‘lat, bronza qattiq qotishmalardan tayyorlangan bo‘lsa uyaning chuqurligi l,5d.... l,75d, cho‘yandan va boshqa yumshoq qotishmalardan ishlangan bo‘lsa uyaning chuqurligi l,75d... 3d qilib o‘yiladi.
Shpilkali birikmalarda shpilkaning uzunligi l birikuvchi H2 detalning qalinligiga bog‘liq bo‘lib, u quyidagicha aniqlanadi: l=H2+1,3d. Bu yerda 1,3d ga shaybaning qalinligi s, gaykaning balandligi H va rezbaning gaykadan chiqib turadigan ehtiyot qismi faskasi bilan kiradi (6.5-rasm, b).
Shpilkali birikmalar konstruksiyasi to‘liq ko‘rsatilgan (6.5-rasm, b), soddalashtirilgan (6.7-rasm, a), shartli (6.7-rasm, b, c) ko‘rinishlarda chizilishi mumkin. Yig‘ish chizmalarida
soddalashtirilgan turi chizilsa, sxematik
chizmalarda shartli turi chiziladi. Qolgan
6.7-rasm
hollarda asosan konstruksiyasi to‘liq ko‘rsatilgan turi chiziladi.
Shuningdek, soddalashtirilgan birikmada shpilkali rezbasi butun sterjen bo‘yicha chiziladi, faskalar umuman tasvirlanmaydi, shpilka va birikuvchi detal orasidagi tirqish (zazor) ko‘rsatilmaydi (6.7-rasm, a).
Shpilkali birikmaning tarkibidagi detallarning o‘lchamlarini shartli harfli parametrlari 6.8-rasmda ko‘rsatilgan.
6.8-rasm
Namunali chizma. Grafik vazifa sharti: qalinliklari H1=80 mm, H2=30 mm
bo‘lgan ikki detal diametri d=20 mm li shpilka yordamida biriktirilsin (6.9-rasm). Ushbu shpilkali birikmaning ish chizmasi quyidagi bosqichlarda bajariladi.
bosqich. Dastlab shpilkaning parametrlari formulalar yordamida aniqlanadi: D=2d=2×20=40 mm; h=0,7d=0,7×20=14 mm; l=H2+1,3d=
=30+1,3×20=30+26=56 mm; c=0,15d=0,15×20=3 mm. Keyin gayka va shaybaning o‘lchamlari aniqlanadi: D=2d=2×20=40 mm; h=0,8d=0,8×20= =16
mm; Dsh=2,2d=2,2×20=44 mm; s=0,15d=0,15×20=3 mm. So‘ngra birikuvchi H2 detalda shpilka erkin kirishi uchun D1=1,1d=1,1×20=22 mm o‘lchamga teng silindrik teshik ochiladi.
Endi balandligi H1 bo‘lgan birikuvchi detalga shpilka uyasi ochiladi. Bizning misolimizda birikuvchi detallar po‘latdan tayyorlanganligi sababli shpilkaning detalga burab kirgiziladigan uchi uzunligi l1=d=20 mm, shpilka uyasining chuqurligi l1 + 0,5d=20+0,5×20=20+10=30 mm bo‘ladi. Shpilka uyasining tubiga to‘liq rezba ochish shart emas. Ushbu rezba ochilmagan masofa 0,25d=0,25×20=5 mm bo‘ladi.
Biriktirish detallarining o‘lchamlari aniqlangandan keyin chizma qog‘ozida hoshiya va asosiy yozuv o‘rni chiziladi hamda biriktiriladigan detalning simmetriya o‘qlari va ko‘rinishlari bajariladi (6.9-rasm, a).
bosqich. Bu bosqichda shpilka uyasiga shpilkaning rezba ochilgan l1 uchi burab kiritiladi, keyin balandligi H2 bo‘lgan detal 22 mm li silindrik ochiq teshigi orqali shpilkaga kirg‘aziladi. So‘ngra shayba hamda gaykalar yordamida shpilkali birikma hosil qilinadi. Shuningdek, shpilkaning l uzunligi aniqlanadi: l=H2+1,3d=30+1,3×20=30+26=56 mm. Bunda shpilka va H2 detaldagi silindrik teshik konturlari orasida tirqish (zazor) qoladi. Shuningdek, shpilka va gaykalarning soddalashtirilmagan holatda chizishni tavsiya qilamiz. Birikmaning frontal va profil proyeksiyalarida zarur qirqimlar bajariladi. Bunda shpilka, shayba va gayka qirqib ko‘rsatilmaydi (6.9-rasm, b).
bosqich. So‘nggi bosqichda shpilkali birikmaning zarur o‘lchamlari qo‘yiladi. Bu yerda jami beshta o‘lcham bo‘ladi, ya’ni, biriktiriluvchi detallarning qalinliklari (H1 va H2) va eni, shpilka diametri va gaykadagi kalit (klyuch) o‘lchamlari qo‘yiladi. Chiziq turlariga rioya qilingan holda chizma taxt qilinadi (6.9-rasm, c).
6.2-jadvalda shpilkali birikmaga oid variantlar berilgan. Talaba undan o‘z variantini olib, yuqorida keltirilgan metodik tavsiyalar asosida mustaqil ravishda shpilkali birikma ish chizmasini bajaradi.
a)
b)
6.9-rasm
6.2-jadval
Shpilkali birikma
| |
№
|
d
|
n
|
m
|
c
|
№
|
d
|
n
|
m
|
c
|
№
|
d
|
n
|
m
|
c
| |
1
|
16
|
45
|
55
|
2
|
11
|
30
|
25
|
70
|
2,5
|
21
|
24
|
22
|
50
|
2,5
|
2
|
20
|
28
|
50
|
2,5
|
12
|
24
|
28
|
75
|
2,5
|
22
|
16
|
22
|
40
|
2,5
|
3
|
30
|
30
|
70
|
2,5
|
13
|
24
|
25
|
45
|
2
|
23
|
20
|
24
|
40
|
2,5
|
4
|
20
|
20
|
56
|
2,5
|
14
|
20
|
26
|
50
|
2,5
|
24
|
30
|
30
|
50
|
2,5
|
5
|
24
|
24
|
70
|
2,5
|
15
|
30
|
30
|
70
|
2,5
|
25
|
20
|
25
|
45
|
2,5
|
6
|
30
|
35
|
80
|
2,5
|
16
|
30
|
35
|
70
|
2,5
|
26
|
24
|
22
|
50
|
2,5
|
7
|
20
|
25
|
50
|
2,5
|
17
|
24
|
24
|
55
|
2,5
|
27
|
30
|
26
|
60
|
2,5
|
8
|
16
|
22
|
48
|
2,5
|
18
|
20
|
20
|
40
|
2
|
28
|
16
|
20
|
40
|
2,5
|
9
|
20
|
38
|
50
|
2,5
|
19
|
20
|
25
|
45
|
2,5
|
29
|
20
|
20
|
40
|
2,5
|
10
|
20
|
25
|
50
|
2,5
|
20
|
30
|
26
|
50
|
2,5
|
30
|
30
|
25
|
60
|
2,5
|
|
| |
