Magnitoelektr datchikli kontaktsiz-tranzistorli o‘t oldirish

magnitning buralish burchagi αga bog‘liqligi; n1 va n2 tirsakli valning minimal 
va maksimal aylanishlar chastotasi; Ub-e tranzistor to‘la ochilishi uchun zarur 
bo‘lgan datchik kuchlanishi. 
Kontaktsiz-tranzistorli o‘t oldirish tizimi. 
Oxirgi vaqtda avtomobillarda 
tobora keng tatbiq topayotgan kontaktsiz-tranzistorli o‘t oldirish sistemalari 
yuqorida keltirilgan kamchiliklardan holidir. Bu o‘t oldirish sistemalaridagi 
asosiy yangilik uzgich kontaktlarining yo‘qligidir. 
Uning vazifasini kontaktsiz datchiklar bajaradi. Kontaktsiz-tranzistorli o‘t 
oldirish tizimlari bir-biridan asosan datchiklarning turi va tuzilishi bilan 
farqlanadi. 
Magnitoelektr datchik (35-rasm) uzgich-taqsimlagich valiga o‘rnatilgan 
doqimiy magnit 1 va o‘zakga o‘ralgan stator chulg‘ami 2 dan iborat. Doimiy 
magnit aylanganda uning magnit maydoni ta’sirida stator chulg‘amida 
o‘zgaruvchan EYUK induksiyalanadi. 
Datchik kuchlanishi 
U 
musbat bo‘lganda va qiymati 
UB-E 
ga yetganda 
tranzistorni boshqarish toki hosil bo‘ladi va u quyidagi zanjir bo‘yicha o‘tadi: 
O‘OG‘ ning birlamchi chulg‘ami →tranzistorning baza-emitter o‘tish joyi 
→datchik chulg‘ami. Tranzistor VT ochiladi va akkumulator batareyasidan o‘t 
oldirish g‘altagining (O‘OG‘) birlamchi chulg‘ami hamda tranzistorning 
kollektor-emitter o‘tish joyi orqali birlamchi tok 
I1 
o‘ta boshlaydi. Datchik 
kuchlanishi manfiy bo‘lganda tranzistor yopiladi, o‘t oldirish g‘altagining 
birlamchi chulg‘amidan o‘tayotgan tok zanjiri uziladi va ikkilamchi chulg‘amda 
yuqori kuchlanish induksiyalanadi. Shunday qilib, datchik magniti bir 
aylanganda chulg‘am 2 da EYUK ning bitta musbat va bitta manfiy impulsi 
mavjud bo‘ladi va natijada tranzistor bir marta ochilib, bir marta yopiladi, ya’ni 
o‘t oldirish g‘altagida yuqori kuchlanishning bir impulsi hosil bo‘ladi. Ko‘p 
silindrli dvigatellar uchun datchikning juft magnit qutblar soni, silindrlar soniga 
teng bo‘lishi kerak. 36-rasmda silindrli dvigatellar uchun mo‘ljallangan 
magnitoelektr 
datchikning 
sxemasi 
keltirilgan. 
Magnitoelektr 
datchik 
ishlashining o‘ziga xos tomonlaridan biri, stator chulg‘amida hosil bo‘ladigan 
EYUK amplitudasi doqimiy magnitni, ya’ni tirsakli valning ayla-nishlar 
chastotasiga bog‘liqligidir. Aylanishlar chastotasi ortishi bilan EYUK 
amplitudasi ham ortadi (35-rasm, b). Bu esa transistor ochilishi va yopilishi ( α1 
va α2 burchaklar) va demak o‘t oldirish daqiqasi o‘zgarishiga olib keladi. 
Aylanish chastotasi va yuklamaning o‘t oldirishni ilgarilatish burchagiga 
ta’siri kontaktsiz-tranzistorli o‘t oldirish tizimlarida ham markazdan qochma va 
vakuum rostlagichlar yordamida hisobga olinadi. 
Magnitoelektr datchiklar avj oldiradigan EYUK qiymati juda kichik va u 
tranzistorni ochish uchun yetarli bo‘lmaganligi tufayli kontaktsiz o‘t oldirish 
sistemalarining 
amaliy 
sxemalarida 
maxsus, 
bir 
necha 
bosqichli 
ko‘chaytirgichlar qo‘llaniladi. 
Kontaktsiz o‘t oldirish sistemalarida magnitoelektr datchiklardan tashqari 
yuqori chastotali generator, foto-elektr, yarimo‘tkazgichli va boshqa turdagi 
datchiklar qo‘llanishi mumkin. 

Yuqori chastotali generator-datchiklarda (37-rasm) boshqaruvchi signal 
yuqori chastotali kuchlanishni o‘zgartirish yo‘li bilan hosil qilinadi. Generator 1 
ishlab chiqqan kuchlanish transformatorning birlamchi chulg‘ami 2 ga uzatiladi. 
Transformatorning ikkilamchi chulg‘ami 3 da hosil bo‘ladigan kuchlanish 
birlamchi va ikkilamchi chulg‘am o‘zaklari orasidagi havo tirqi shining magnit 
qarshiligiga bog‘liq. Bu magnit qarshilik dvigatel silindrlar soniga teng 
teshiklarga ega bo‘lgan po‘lat rotor yordamida davriy ravishda o‘zgartirilib 
turadi. 
36-rasm. 

Download 6,77 Mb.