10-Mavzu: O‘t oldirish tizimining vazifasi va uning.
Reja;
1.O‘t oldirish daqiqasini belgilash.
2.Batareyali o‘t oldirish tizimining asosiy asboblari.
3.Kontaktli va kontaksiz o‘t oldirish tizimi asboblarining tuzilishi va
ishlashi.
Tayanch so`zlar:
Porshen, silindr, uch
silindrli, to‘rt silindrli, olti
silindrli, sakkiz silindrli, siqish darajasi.
Yangi o‘t oldirish sistemalarini yaratish yo‘nalishidagi eng katta yutuq
mikroprotsessorli o‘t oldirish sistemasining ixtiro qilinishi va amalda tatbiq
qilina boshlanishidir. Mikroprotsessor - bu kichik elektron
hisoblash mashinasi
bo‘lib, u yordamida o‘t oldirishni boshqarish bilan bir qatorda dvigateldagi
boshqa ko‘p jaronlar ham nazorat qilinadi va rostlanadi. Mikroprotsessorli o‘t
oldirish tizimiga misol tariqasida Neksiya avtomobilining o‘t oldirish tizimini
keltirish mumkin .
Bu avtomobillarda o‘t oldirishni ilgarilatish burchagi elektron boshqarish
bloki (EBB), ya’ni mikroprotsessor vositasida rostlanadi. Bu dvigateldagi o‘t
oldirish daqiqasini belgilashda markazdan qochma
va vakuum rostlagich kabi
mexanik moslamalarga nisbatan ancha yuqori aniqlikka erishish, dvigatelni
tejamkorligini, quvvatini oshirish va
chiqindi gazlardagi zaxarli moddalarning miqdorini
kamaytirish imkoniyatini
beradi.
O‘t oldirish daqiqasini belgilash uchun elektron boshqarish bloki quyidagi
ko‘rsatkichlarni nazorat qiladi:
- tirsakli valning buralish burchagi;
- tirsakli valning aylanishlar chastotasi;
- dvigatelning yuklamasi (kiritish kollektoridagi siyraklanish orqali);
- dvigatelning sovitish tizimidagi suyuqlik harorati.
O‘t
oldirish tizimi, karburatorli dvigatelning silindrlarida yonilg‘i havo
aralashmasini silindrlarning ishlash tartibiga mos ravishda, o‘z vaqtida va
ishonchli o‘t oldirish uchun xizmat qiladi. Ishchi aralashmani o‘t oldirish, har bir
silindrning yonish kamerasiga o‘rnatilgan o‘t
oldirish shami elektrodlari
orasidagi elektr razrad natijasida hosil bo‘ladigan uchqun vositasi bilan amalga
oshiriladi. O‘t oldirish shamlarining elektrodlari orasida uchqun hosil bo‘lishi,
ularga uzatilgan yuqori kuchlanish (~12000 V) ta’sirida sodir bo‘ladi. Ishchi
aralashmani ishonchli o‘t oldirish uchun o‘t oldirish sham elektrodlari orasidagi
uchqunli razrad yetarli energiyaga ega bo‘lishi zarur. Hozirgi zamon
dvigatellarida uchqunli razrad energiyasi 20-100mDj
ni tashkil qiladi va u
dvigatelni hamma ish rejimlarda me’yorida ishlashini ta’minlaydi.
Past kuchlanishda (48 V gacha) ishlovchi izolatsiya va asboblar chastotasi
50 Gs kuchlanishi 220 V bo‘lgan o‘zgaruvchan tokda tekshiriladi. O‘zgaruvchan
tok generatorlari,
starterlar, cho‘g‘lanish svechalari, faralar, nazorat o‘lchov
asboblari, yoritgichlarni uzgichlari bunday asboblar jumlasiga kiradi.
