Rolik turidagi erkin yurish muftasi starter valining spiralsimon shlitsalari bo‘ylab
harakatlana oladi. Ichki shlitsalari bo‘lgan vtulkaga (1) oboyma (8)
mahkamlangan. Uning ichki qismida 4 ta ponasimon o‘yiqlar bo‘lib,
ularga
roliklar (10) o‘rnatilgan. Roliklar o‘yiqning tor qismiga plunjer (13) va prujina
(14) vositasida itarib turiladi. Shesterna (12) gupchak (11) bilan bir butun holda
tayyorlangan.
Starter ulanganda aylantiruvchi moment vtulkadan (1) roliklar (10) orqali
shesterna gupchagiga uzatiladi. Bu vaziyatda roliklar shesterna gupchagi bilan
oboyma (8) oralig‘iga tiqilib turadi .
Dvigatel yurgan zahotiyoq shesterna gupchagi yetaklanuvchi bo‘lib
qoladi
(maxovikning tishli gardishi esa yetaklovchi bo‘ladi), roliklar bo‘shaladi va mufta
erkin aylana boshlaydi. Starterlarning yangi turlarida (CT-230 va boshqalar)
qo‘llanila-digan plunjersiz erkin yurish muftasining konstruksiyasi (13.5-
chizma, e) da ko‘rsatilgan. Plunjersiz konstruksiya muftani ancha ishonchli
ishlashini ta'minlaydi. Quvvati katta bo‘lgan starterlarda erkin yurish muftalari
ishlatil-maydi, chunki bunday sharoitlar-da ular ishonchsiz ishlaydi.
dizel dvigatel-laridagi starterlar yuritmasining mexanizmlari tasvirlangan.
CT-142 starterlarida xropovik mexa-nizmli yuritma qo‘llanilgan (13.6-chizma, a,
d). Yuritma detallari, to‘g‘ri ichki shlitsalari va ko‘p ki-rimli lentasimon
tashqi
rezbasi
.
61-chizma.
Erkinyurishmuftasi:
a,e-
mufta konstruksiyalari; a/a-rolik tishlatib qolgan mufti bir zumda uzatadi;
d
-
rolik o‘zi aylanadi; mufti shataklanadi. 1-yuritma vtulkasi; 2,6-qulf halqalar;
3-tayanch halqa; 4-prujina; 5-tortqili mufta; 7-buferprujina; 8-oboytna; 9-
g‘ilof; 10-rolik; 11-ichqo‘yma; 12-shesternya; 13-plunjer; 14-plunjer
prujinasi; 15-turtkich; 16-turtkich prujinasi; 17-prajina tutgich.
bo‘lgan yo‘naltiruvchi vtulkada (1) joylashgan. Vtulka yuritma bilan birgalikda
starter valining shlitsalari bo‘ylab harakatlana oladi. Vtul-kaning (1) tashqi
rezbasida yetaklovchi yarim mufta (8) joylashgan. Yetaklanuvchi yarim mufta
(13) shesterna bilan bir butun qilib yasalgan bo‘lib, vtulkada bronzali grafitlangan
podshipniklarda erkin aylanadi.
Yarim muftalarning tores qismida tishlari bo‘lib, ular bir-biriga prujina (7)
yordamida siqib qo‘yilgan. Yetaklanuvchi yarim muftani (13) qulf-halqa (10)
korpus (5) ichida tutib turadi. Qulf-halqa (2) kor-pusni (5) vtulka (1) bo‘ylab
siljishidan saqlab turadi. Starter ulanganda zarblarni amortizatsiyalash uchun
prujina (7) ostiga po‘lat shayba (6)
v
a halqa (4) joylashtirilgan.
Dvigatel yurgazilib, startyor hali uzilmagan paytda
xrapovikli mufta tishlari
yeyilishining oldini olish va shovqinni pasaytirish uchun bloki-rovka mexanizmi
ko‘zda tutilgan. Yetaklanuvchi yarim mufta (13) ichida
radial teshiklariga yo‘naltiruvchi shtiftlar (11) kiradigan uchta plastmassa suxariklar
(12) joylashgan. Suxariklarning tashqi sirti konussimon bo‘lib, uning shu sirtlari,
yetaklovchi yarim muftaga (8) o‘rnatilgan po‘lat halqaning (9) o‘yig‘iga tegib
turadi. Halqa (9) suxariklarni (12) yo‘naltiruvchi vtulkaga (1) bosib turadi.
Dvigatel maxovigining gardishiga burovchi moment uzatilganda, yetaklovchi
yarim muftani yetaklanuvchi yarim muftaga bosuvchi o‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch
hosil bo‘ladi. Dvigatel yurishi bilanoq xrapo-vikli muftada shataklanish ro‘y
beradi. Shataklanish paytida yetaklovchi yarim mufta (8) prujinani (7) siqib,
yetaklanuvchi muftadan (13) chapga tomon siljiydi. Yetaklovchi yarim mufta (8)
bilan birgalikda halqa (9) ham surilib, suxariklarni (12) ozod qiladi. Suxariklar
(12) markazdan qochma kuch ta'siri ostida shtiftlar (11) bo‘ylab
siljiydi va
muftalarni ajralgan holatida ushlab qoladi. Startyor tokdan uzilgandan so‘ng,
prujina (7) ta'siri ostida yetaklovchi yarim mufta (8) yetaklanuvchi yarim mufta (13)
tomon siqiladi va halqa (9) suxariklarni (12) boshlang‘ich holatiga qaytaradi.
Starter shesternasi maxovik gardishidagi tishlarga tiralib qolganda ham
yuritma korpusi (5) yo‘naltiruvchi vtulka (1) bilan birgalikda starter valining
shlitsasi bo‘ylab prujinani (7) siqib siljishni davom ettiradi. Bunday paytda
vtulkaning (1) lentasimon rezbasi yetaklovchi yarim muftani (8) va starter
shesternasini burilishga (30° gacha) majbur qiladi, natijada shesterna maxovikning
tishli gardishi bilan ilashadi. Xrapovikli yuritmada starter shesternasi, starterning
umumiy ulanishlar soniga nisbatan 5 foiz
miqdorda maxovikning tishli
gardishiga tiralib qoladi.
Ushbu yuritmaning afzalligi shundan iboratki, dvigatel silindr-laridagi
alohida o‘t olishda (вспышка) mufta ilashmadan chiqmaydi, shu bois sovuq
dvigatelni yurgazishda ishonchlilikni ta'minlaydi.
ЯМЗ dizel dvigatelining CT-103 starteri 13.6-chizma, d shaklda tasvirlangan
majburiy - inersion konstruksiyali yuritma mexanizmiga ega.
Starter yakori
valining (14) spiralsimon shlitsasiga gayka (18) va shesterna (19) o‘rnatilgan.
Gayka va shesterna quyrug‘i oralig‘iga prujina (7) joylashtirilgan. Yakor valiga
erkin harakatlanadigan va spiralsimon o‘yig‘i bo‘lgan stakan kiydirilgan.
Stakanning tayanch vtulkasiga bufer prujina (17) va shayba (6) qo‘yilgan.
Shesternaning valdagi yo‘lini tirak halqa (20) cheklab turadi. Starter ulanganda
tortish relesi richagga ta'sir etib, yetaklovchi gaykani (18) shesterna bilan
birgalikda tirak halqaga (20) qadar suradi. Agar shesterna tishlarini maxovikning
tishli gardishiga tiralib qolishi sodir bo‘lsa, u
