21
bu yerda:
YE
0
va
H
0
lar mos ravishda elektr va magnit maydon kuchlanganligi
vektorlarining amplituda qiymatlari;
- tebranishning boshlangich fazasi.
Yorug‘likning kо‘p ta’sirlarida uning elektr tashkil qiluvchisining
hissasi juda katta
bо‘lganligi uchun biz bundan keyin yorug‘lik deganda asosan uning elektr
tebranishlarini kо‘zda tutamiz.
Yorug‘lik vektorining amplitudasi modulini
A
- harfi bilan belgilaymiz. U
vaqtda yorug‘lik tо‘lqini tenglamasi
(2)
kо‘rinishda ifodalanadi.
Faraz kilaylik, fazoda bir xil chastotali ikkita tо‘lqin
(3)
qо‘shilib qandaydir g‘alayonlanishni yuzaga keltirayotgan bо‘lsin. Natijaviy tо‘lqin
amplitudasi quyidagiga teng bо‘ladi
(4)
Agar tо‘lqinlar hosil qilgan tebranishlarning
fazalar farqi
vaqt о‘tishi bilan
о‘zgarmasa bunday tо‘lqinlarga
kogerent
tо‘lqinlar deyiladi.
Agar manba kogerent bо‘lmasa fazalar farqining vaqt bо‘yicha о‘zgarishi ixtiyoriy
bо‘lar
edi va
ning о‘rtacha qiymati nolga teng bо‘lar edi. U vaqtda
natijaviy tо‘lqin intensivligi har bir tо‘lqin intensivliklarining algebraik yig‘indisiga
teng bо‘ladi.
(5)
yoki
Agar tо‘lqinlar kogerent bо‘lsa
ning qiymati vaqt о‘tishi bilan о‘zgarmaydi
(lekin fazoning har bir nuqtasi uchun о‘zining anik bir qiymatiga ega bо‘ladi).
Natijaviy tо‘lqin intensivligi esa:
(6)
ga teng bо‘ladi. Bu ifodadan kо‘rinadiki natijaviy tо‘lqin intensivligi fazalar farqining
qiymatiga bog‘liqdir. Shunday qilib, fazoda kogerent tо‘lqinlarning qо‘shilishi
natijasida energiyaning kayta taqsimlanishi yuzaga keladi.
Bu hodisaga
yorug‘likning
interferensiyasi
deyiladi.
Birinchi tо‘lqin
S
1
va ikkinchi tо‘lqin
S
2
yо‘lni bosgan bо‘lsa,
P
nuqtada hosil bо‘lgan
natijaviy tо‘lqin fazalar farqi quyidagiga teng bо‘ladi:
22
(7)
- ga tо‘lqinlarning optikaviy yо‘llar farqi deyiladi.
Bu vaqtda fazalar farqi
(8)
Agar optikaviy yо‘llar farqi juft sondagi yarim tо‘lqin uzunligiga karrali bо‘lsa, ya’ni
(9)
bо‘lsa
fazalar farqi 2
ga karrali bо‘ladi va ikkala tо‘lqinlarning xam
R
nuqtadagi
fazasi bir xil bо‘ladi. Qо‘shiluvchi tо‘lqinlar bir-birini kuchaytiradi. (9) - shart
interferensiyaning maksimum sharti deyiladi.
Agar
tok sondagi yarim tо‘lqin uzunligiga karrali bо‘lsa, ya’ni
(10)
bо‘lsa,
bо‘ladi. Tо‘lqinlar R nuqtaga karama-karshi faza bilan yetib
keladi va bir-birini sо‘ndiradi. (10) - shart interferensiyaning minimum sharti deyiladi.
