104
Transport masalasini umumiy ko’rinishda ishlash ancha murakkab bo’lar
ekan. Mavjud algoritmlar xam masalaning taqribiy
echimini rejani ketma-ket
yaxshilash usuliga ko’ra topishga mo’ljallangan.
Biz bu erda tanlangan echimni optimallikka tekshirish va optimal bo’lmasa
yaxshilashning bir qadamida to’xtalamiz. Faraz qilaylik, mantiqiy muloxaza va
masala
shartlariga moslab biror
echim topilgan bo’lsin. Uni optimallikka
tekshirish quyidagicha olib boriladi. Reja to’ldirilgan jadvalning birorta
to’rtburchaklik bo’lagini olamiz va uning burchaklaridagi kataklarini o’z
qiymatlari bilan shablon sifatida
p q
ko’chirib yozamiz.
qatorlar va
ustunlar kesishgan joylardagi kataklardan tuzilgan shablonni
olamiz. Shu
kataklar orqali umumiy planni, boshqa kataklar o’zgarmay,
o’zgartirish natijasini taxlil qilib ko’ramiz. Kataklar umumiy shart orqali
bog’langan. Mumkin bo’lgan o’zgarishlarnigina qaraladi, ya’ni
bo’lishi
shart. Reja o’zgarishi xarajatlarining xam o’zgarishiga olib keladi. Masalan bizlar
tanlagan shablonda mumkin bo’lgan o’zgarishlardan biri bo’lishi mumkin. Chunki
ustun va qator bo’yicha yig’indi o’zgarmasligi kerak.
Bunda xarajatlar o’zgarishi
ifoda bo’yicha aniqlanadi.
Agar
chiqsa rejani yaxshilash mumkin, aks xolda yaxshilash mumkin emas
degan xulosaga kelamiz. Bu erda o’zgarish bir birlik olinayotganiningsababi
axamiyatsiz. Natija rejaning
yaxshi yoki yaxshimasligida
bo’lsa yaxshi,
105
bo’lsa yomon. Agar jadvaldagi mumkin bo’lgan barcha shablonlar
bo’yicha reja yaxshi degan xulosa kelib chiqsaplan optimal bo’ladi. Bu erda
hisoblashlar
hajmini
tasavvur
qilish
uchun
shablonlar
sonini
keltiramiz.
ta
shablonbo’ladi.
bo’lsa
ta shablon bo’lar ekan.
Rejani yaxshilashning har
bosqichida ana shu 450ta shablon bo’yicha nazorat bo’lishi kerak.
Keltirilgan qoidaning tadbiqini namoyish qilish uchun 18-rasmda
keltirilgan misol javobini taxlil qilamiz. Bu erda
ta
shablon bor. Xar birini alohida olib taxlil qilamiz.
1) 2)
15
0
17
0
14
150
12
100
3)
17
0
13
200
12
100
16
50
1-shablonda rejani o’zgartirish iloji yo’q.
2-shablonda o’zgarish sxemasi
Q1
-1
-1
Q1
ko’rinishda ifodalanib xarajatlar o’zgarishi
3-shablonda o’zgarish sxemasi
Q1
-1
15
0
13
200
14
150
16
50
106
-1
Q1
Demak tanlangan reja optimal ekan,
chunki barcha
Agar
lar orasida
manfiysi uchrasa plan optimal emas deyilar edi. Bunday xolda
bo’lgan
shablonda ko’rsatilgan yo’nalishda mumkin bo’lgan maksimal o’zgarish qilinadi.
SONLI USULLAR VA DASTURLASH fanidan ma’ruzalar
matni
