|
Dasturlash tilining kalit so‘zlari
|
| bet | 48/178 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 14,73 Mb. | | #230019 |
Bog'liq Darslik 01.05.2023Dasturlash tilining kalit so‘zlari
1.4.3-jadval
1
|
And
|
Va
|
2
|
Array
|
Massiv
|
3
|
Begin
|
Boshlash
|
4
|
Case
|
Variant
|
5
|
Const
|
o‘zgarmas
|
6
|
Div
|
qoldiqsiz butun bo‘lish
|
7
|
Do
|
Bajarish
|
8
|
Downto
|
gacha kamaytirish
|
9
|
To
|
gacha ko‘paytirish
|
10
|
Else
|
aks holda
|
11
|
End
|
Tamom
|
12
|
File
|
Fayl
|
13
|
For
|
Uchun
|
14
|
Function
|
Funksiya
|
15
|
Goto
|
ga o‘tish
|
16
|
If
|
Agar
|
17
|
In
|
ga tegishli
|
18
|
Label
|
Belgi
|
19
|
Mod
|
butun qoldiqli bo‘lishdagi qoldiq
|
20
|
Procedure
|
Prosedura
|
Delphida tiplar, o‘zgarmaslar, o‘zgaruvchilar va standart funksiyalar
Delphida tiplar va ularning ahamiyati. Ma’lumki, har qanday qiymat yoki belgi bilan ish ko‘rish uchun eng avvalo ularga xotiradan joy ajratish zarur bo‘ladi. Buning uchun ishlatilishi zarur bo‘lgan o‘zgaruvchi yoki o‘zgarmaslar Delphi dasturlash tilida e’lon qilinishi kerak. Ko‘pchilik hollarda dasturlarda o‘zgarmas qiymatlar bilan ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Masalan, , n=20, e=2.71 kabi sonlar Delphi dasturlash tilida quyidagicha e’lon qilinadi: const pi=3.14; n=20; e=2.71;
Umumiy holda o‘zgaruvchilar var (variable) xizmatchi so‘zi orqali qabul qilishi mumkin bo‘lgan qiymatiga qarab turlarga bo‘linadi. Butun sonlar ishlatilishi chegarasiga qarab turlicha e’lon qilinishi mumkin:
- byte 0 dan 255 gacha bo‘lgan diapozondagi butun sonlar;
- shortint -128 dan 127 gacha bo‘lgan diapozondagi butun sonlar;
word 0 dan 65535 gacha bo‘lgan diapozondagi butun sonlar;
integer -32768 dan 32767 gacha bo‘lgan diapozondagi butun sonlar;
longint -2147483648 dan 2147483648 gacha bo‘lgan diapozondagi butun sonlarni qabul qiladi.
Haqiqiy sonlar uchun qo‘yilgan masala yechimning aniqlik darajasiga qarab quyidagi operatorlar yordamida identifikatorlar e’lon qilinadi:
real 2.9e –39 dan 1.7e38 gacha bo‘lgan diapozondagi butun va kasr sonlar;
single 1.5e –45 dan 3.4e38 gacha bo‘lgan diapozondagi butun va kasr sonlar;
double 5.0e –324 dan 1.7e308 gacha bo‘lgan diapozondagi butun va kasr sonlar;
extended 3.4e –4932 dan1.1e4932 gacha bo‘lgan diapozondagi butun va kasr sonlar.
Delphida simvolli va satriy kattaliklar
Bizga ma’lumki dastur tuzish jarayonida dasturga ayrim belgilarni ishlatishga to‘g‘ri keladi. Delphi dasturlash tilida belgilarni dasturga chiqarish uchun, #-belgisi qo‘yilib, sonlardan foydalaniladi. Misol tariqasida @- belgisini dasturga chiqarish uchun 64 sonidan foydalanamiz. Bu quyidagicha:
Label1.Caption:=‘Kuchukcha belgisini chiqarish’+#64;
1.4.50-rasm.
Belgi va harflarni tasniflash
1.4.4-jadval
Simvol
|
Belgi
|
Simvol
|
Belgi
|
Simvol
|
Belgi
|
Simvol
|
Belgi
|
9
|
Abzats tashlash
|
11
|
Yangi qator tashlash
|
13
|
Abzats oxiri
|
|
|
32
|
Bo‘sh joy
|
42
|
*
|
52
|
4
|
62
|
>
|
33
|
!
|
43
|
+
|
53
|
5
|
63
|
7
|
34
|
k
|
44
|
,
|
54
|
6
|
64
|
@
|
35
|
#
|
45
|
-
|
55
|
7
|
65
|
A
|
36
|
$
|
46
|
,
|
56
|
8
|
66
|
V
|
37
|
%
|
47
|
/
|
57
|
9
|
67
|
S
|
38
|
&
|
48
|
0
|
58
|
:
|
68
|
D
|
39
|
‘
|
49
|
1
|
59
|
;
|
69
|
Ye
|
40
|
(
|
50
|
2
|
60
|
<
|
70
|
F
|
41
|
)
|
51
|
3
|
61
|
=
|
71
|
G
|
72
|
N
|
87
|
W
|
101
|
e
|
114
|
r
|
73
|
I
|
88
|
X
|
102
|
f
|
115
|
S
|
74
|
J
|
89
|
Y
|
103
|
g
|
116
|
t
|
75
|
K
|
90
|
Z
|
104
|
h
|
117
|
u
|
76
|
L
|
91
|
[
|
105
|
i
|
118
|
V
|
77
|
M
|
92
|
\
|
105
|
i
|
119
|
W
|
78
|
N
|
93
|
]
|
106
|
j
|
120
|
X
|
79
|
O
|
94
|
^
|
107
|
k
|
121
|
U
|
80
|
R
|
95
|
_
|
108
|
I
|
122
|
Z
|
81
|
Q
|
96
|
‘
|
109
|
m
|
123
|
[
|
82
|
R
|
97
|
a
|
110
|
n
|
124
|
|
|
83
|
S
|
98
|
b
|
111
|
0
|
125
|
]
|
84
|
T
|
99
|
s
|
112
|
P
|
126
|
~
|
85
|
U
|
100
|
d
|
113
|
q
|
127
|
|
192
|
A
|
201
|
Y
|
210
|
T
|
219
|
Ы
|
193
|
B
|
202
|
K
|
211
|
U
|
220
|
|
194
|
V
|
203
|
L
|
212
|
F
|
221
|
E
|
195
|
G
|
204
|
M
|
213
|
X
|
222
|
Yu
|
196
|
D
|
205
|
N
|
214
|
S
|
223
|
Ya
|
197
|
Ye
|
206
|
O
|
215
|
Ch
|
224
|
A
|
198
|
J
|
207
|
P
|
216
|
Sh
|
225
|
b
|
199
|
3
|
208
|
R
|
217
|
Щ
|
226
|
v
|
200
|
I
|
209
|
S
|
218
|
‘
|
227
|
g
|
228
|
d
|
235
|
l
|
242
|
t
|
249
|
щ
|
229
|
e
|
236
|
m
|
243
|
u
|
250
|
‘
|
230
|
j
|
237
|
n
|
244
|
f
|
251
|
ы
|
231
|
3
|
238
|
o
|
245
|
x
|
252
|
|
232
|
i
|
239
|
p
|
246
|
ts
|
253
|
e
|
233
|
y
|
240
|
r
|
247
|
ch
|
254
|
yu
|
234
|
k
|
241
|
s
|
248
|
sh
|
255
|
ya
|
Delphi dasturlash tilida standart funksiyalar
1.4.5-jadval
t/r
|
Matematik ko‘rinishi
|
Delphi dasturlash tilida
|
1
|
|x|
|
abs(x)
|
2
|
|
sqrt(x)
|
3
|
|
sqr(x)
|
4
|
sin x
|
sin(x)
|
5
|
cos x
|
cos(x)
|
6
|
ln x
|
ln(x)
|
7
|
|
exp(x)
|
8
|
|
exp(x*ln(a))
|
9
|
|
ln(x)/ln(a)
|
|
| |
