327
jarayonlarga faol ta’sir etuvchi va uning samaradorligi hamda
muffaqiyatini taminlovchi omillardan hisoblanadi.
Ta’limga texnologik yondashuvning nazariy
va amaliy tahlili shuni
ko‘rsatadiki, jamiyatning ijtimoiy buyurtmasi pedagogika fani taraqqiyoti
darajasi va ta’lim tizimida o‘quvchi shaxsini shakllantirish talablari bilan
bog‘liq. Shu ma’noda hozirgi kunda ta’lim tizimida ayniqsa “musiqiy
dastur” vositalaridan foydalanilgan holda darslarni qiziqarli va tasirchan
tarzda tashkil etish keng ommalashib borayotgani, bu jarayonni ilmiy
asoslarini tadqiq etish, “musiqiy dastur” vositalarini ta’lim jarayonida
samarali qo‘llash keng didaktik asoslarini o‘rganish va shu asosda metodik
tavsiyalar yaratish, bu yo‘ldagi ilg‘or tajribalarni umumlashtirish bugungi
kunda dolzarb pedagogik muammo hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda yangi pedagogik texnologik vositalardan foydalanish
asosida o‘qitishning afzalliklari
haqida ilmiy jurnallar, ilmiy semenar va
konfrensiyalar turli–tuman fikrlar bildirilmoqda. Ta’limga yangicha
texnologik yondashish, ayniqsa musiqiy dasturlardan foydalanish haqida
fikr yuritishga e’tibor qaratilmoqda. Ta’lim jarayonini o‘quvchilar uchun
qiziqarli sohalarini yaratish uchun tinimsiz izlanish soha mutaxasislari,
o‘qituvchi-pedagog va olimlarning muhim vazifasi bo‘lib qolmoqda.
Umumta’lim maktablari musiqa darslarida musiqiy dasturlardan
foydalanish metodikasi
shuning uchun ham kerakki, musiqa dasturlari
orqali o‘quvchi san’atni bilishning ikkita muhim tomoni: badiiy asarni
bevosita idrok etish va uni baholash tomonlarini idrok etadi bunda
musiqiy dasturlar samarali xizmat qiladi. Musiqiy dasturlar orqali
bularning ikkalasiga ham erishish samarali yakunlanadi. O‘quvchi birinchi
navbatda tinglangan yoki kuylash uchun taqdim etilgan asar muhitida
bo‘ladi, ya’ni, dastur orqali musiqiy asarning mazmuni, manzarasi rasm va
videlar orqali yoritib beriladi, musiqiy dastur orqali musiqa asarini qanday
cholg‘u asboblar ijro etganligini ifodalab berishi, ya’ni ijro etgan
cholg‘ularning sur’ati ekranda nomoyon bo‘lishi,
shu bilan birga
asarniijrosi, cholg‘uchilar ansambli,mohirijrochilarning chiqishlari bilan
boyitilgan taqdimot lavhalarining noyish etilishi ham darsning sifat va
samaradorligini kafolatlaydi.
Musiqa darslarida ta’limiy vazifalarni musiqiy dasturlar va ta’lim
vositalari asosida maqsadga muvofiq holda amalga oshirilishi natijasida
o‘quvchilar badiiy-musiqiy asarlarni mazmunini tushunib, baholay
oladigan, ulardagi ijobiy go‘zallik va ijro mahoratini his etadigan asl
narsani oddiy narsadan farqlay oladigan darajaga erishadilar.
Muhimi
328
shundaki, musiqa asarlarini o‘tkir did bilan baholay oladigan o‘quvchi
kelgusida yetuk shaxs bo‘lib yetishishi kafolatlanadi. Har bir o‘quvchida
informatsion bilim, axborotlar oqimi ma’lum darajada o‘zining izini
qoldirib ketadi. Olingan axborotlarga tayangan hamda o‘quvchi o‘z fikriga
qat’iy tura olishi muhim hisoblanadi [3]. Hozirgi kunda davr talabi ham
har bir o‘quvchining mustaqil qat’iy o‘z fikriga ega bo‘lishini ko‘zda tutadi.
O‘quvchilar qo‘llanilgan musiqiy dastur orqali nafaqat musiqa
asarlarini tinglash, kuylashlari, balki ularni badiiy qimmati, o‘ziga xos
xususiyatlari, ijrochilik uslublari, janri, an’anaviyligi,
tuzilishi, mohir
ijrochilari haqida zarur ma’lumotlarga ega bo‘lishlari, musiqiy asarni
ta’kidlab o‘tilgan jihatlari xususida o‘z fikrlarini bildira olish salohiyatiga
ega bo‘lishlari lozim. Shuningdek ularning musiqiy tafakkuri,
dunyoqarashi faqatgina milliy musiqamiz doirasidagi bilim va
tushunchalar bilan cheklanib qolmasligi, ayni paytda ular qardosh xalqlar,
chet ellarning milliy va kompazitorlik ijodiga tegishli asarlari, Yevropa
klassik
musiqasi, uning mashhur namoyondalari asarlari bilan tanishib
borishlari shartdir. Bularning barchasi o‘quvchi-yoshlarning ma’naviy,
badiiy-estetik,
musiqiy-nazariy
bilim,
tushuncha
dunyoqarash,
mafkurasini takomillashib borishiga shu orqali ularda turli janrdagi, turli
xalqlar ijodidagi o‘xshash ijrolar, an’analar to‘g‘risida mushohada qilish,
fikr yuritish, ularga baho bera olish qobiliyatlarini rivojlanishiga keng
imkoniyat yaratib berishi lozim. Zero, yosh avlodni har tomonlama yetuk
shaxs sifatida shakllantirishda musiqa ta’limi va tarbiyasi oldiga
qo‘yilayotgan vazifalar ham shuni taqazo qiladi.
