101
O‘tgan asrlarda ko‘plab hujjatli materiallar, birinchi navbatda,
Shashmaqom uchun "Bayaz" deb nomlangan she’rlar to‘plami,
Shashmaqom__ fors-tojik matnida kuylangan. Ammo, umuman olganda,
Shashmaqom doim til ma’nosida ham, shakl va janr jihatidan ham qadimgi
fors madaniyati hodisalariga nisbat berilgan, deyishimiz mumkin. Bu
hodisadagi bir qator shakl va janrlar shartsiz, bunda o‘rta asrlar fani va
musiqasida keng yoritilgan eski klassik, fors shakllariga ko‘tariladi.
Shashmaqom tarixida esa ko‘p narsa haligacha o‘rganilmagan. Va, albatta,
o‘sha paytda asosan, elita qismiga tegishli aytaylik, Shashmaqom boshqa
maqomot turlari uchun klassik asos bo‘lgan.
Shunday qilib, biz ushbu hodisaning taqdiri paradoksal ekanligini
ko‘ramiz. Bir tomondan, uning bosqichma-bosqich integratsiyalashuvi yuz
bergagini, uning negizida yangi Shashmaqom paydo bo‘ldi. Ammo
original modelni izlashda ular hozirgi bosqichda asosiy nuqtaga aylandi.
Aytishimiz kerakki, mumtoz Buxoro uslubida tanazzul kuzatilgan bo‘lsa-
da, Buxoroda sanoqli sozandalar paydo bo‘ldi. Xususan, bular Buxorolik
yahudiylardir.
Bu an’anani, qadimgi Buxoro vokal maktabini saqlab qolgan o‘nlab
nomlar shu Shashmaqomni ijro eta boshlagan. Bu o‘nlab ismlar:, Yuriy
Boboxonovdan boshlab, Masha Babaxonova, Barno Isqaqov – taniqli
xonanda, Nariyo Aminov, Gavriel Mullaqandov, Abram Talmasov, Berta
Davidova va boshqalar Buxoro va Samarqandda, ayniqsa, Dushanbeda
Shashmaqom ijro etganlar. Bu borada Ari Babaxonov - Levichaning
nabirasi, ko‘p ishlarni amlga oshirdi. Shashmaqomning qayta tiklanishi
o‘zining dadasi haqida eslaganidek, va boshqa musiqachilarning
hikoyalariga ko‘ra, xususan, Ari Boboxonov bir qator yo‘qolgan kuylarni
qayta tikladi.
