O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat pedagogika instituti

98 
Musiqa darsi boshqa fanlar va ularning o‘qitilishidan o‘zining 
tuzilishi hamda bir qator fanlar bilan bevosita aloqadorlik xususiyati bilan 
ajralib turadi. Chunonchi, musiqa darslari amaliy fanlar ichida kuchli 
darajada bog‘langani jismoniy tarbiya fanidir. Bu fanlarning ichki tizimlari 
bir-biriga juda chuqur kirib borganligi ularning o‘zaro bogliqlik va 
aloqadorlik xususiyatlaridan to‘g‘ri, maqsadga muvofiq foydalanish ta’lin 
mazmundorligi va sifatliligini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Umumta’lim maktablaining boshlang‘ich sinflarida darslarni 
bolalarning xarakteri, yosh va psixologik, fiziologik xususiyatlaridan 
(diqqati, xotirasi, jismonan yaxshi rivojlanmabligi) kelib chiqib qiziqarli, 
o‘yin-raqs harakatlarini bajarish orqali tashkil etishga ko‘proq ahamiya 
beriladi. Bu jarayonda jismoniy madaniyat faniga mos ritmik harakatlar 
tanlash, raqs elementlaridan o‘rinli foydalanish ham fanlar aloqadorlidan 
foydalanishni talab qiladi. 
Musiqa madniyati va jismoniy tarbiyaning umumiy mushtarakligi 
ikki fanning yuqori darajadagi ko‘nikma va malakalarinin egallash doimiy 
ravishda mashq qilish va o‘z ustida musta’qil shugullanishni talab qiladi. 
Har ikkala fanga tegishli bo‘lgan musiqali ritmik va raqs harakatlarini 
bajarish faoloyati umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinf darslarida
muhim o‘rin tutadi. O‘shbu faoliyatlar quyidagicha turlarda amalga 
oshiriladi: 
1.Musiqa bilan yurish ( marsh sadolari ostida shaxdam qadam 
tashlab yurish. 
2. Musiqa bilan yugurish ( joyida yoki xona bo‘ylab). 
3. Musiqali gimnastika (qo‘l, gavda harakatlari, mashqlar) 
4. Aerobika (raqs bilan bogliq o‘yin- mashqlar). 
Mazkur faoliyatlardan musiqa darslarining musiqaga mos raqs va 
ritmik harakatlarni bajarishda ijodiy foydalanish o‘quvchilarning musiqa 
mazmunini, uning xarakterini, ritmini, o‘lchov xususiyatlarini tushunib 
yetishlariga sabab bo‘ladi. Shu bilan birga ularnin safda to‘g‘ri turish, 
harakatlarni birgalikda musiqa ohanglariga mos ravishda bajarishga 
o‘rgatadi. Bu esa o‘z-o‘zidan ham jismoniy ham estetik tarbiyaning 
maqsadlariga mos keladi. 
Hozirgi vaqtda umumta’lim maktablarida yosh avlodni ma’naviy 
barkamol, jismoniy jihatdan sog‘lom qilib tarbiyalashga iddiy e’tibor 
berilayotgani bejiz emas. Zero, har tomonlama barkamol avlodni 
tarbiyalashni jismoniy va estetik tarbiyasiz amalga oshirib bo‘lmaydi.
Boshlang‘ich cinf o‘quvchilari psixoligik jihatdan diqqat-e’tiborlari 
noturgun, tez o‘zgaruvchan, harakatlari o‘ynga moyil bo‘ladi. Bu esa 
,musiqa darslarida faoliyatlarni almashtirib turish, raqs va ritmik 
harakatlar bajarishni musiqa va jismoniy tarbiya bilan bog‘liqlikda 

99 
o‘tkazilishini taqozo etadi. Bunday darslar bolalarga yaxshi kayfiyat va 
tetiklik baxsh etadi. 
Musiqa darslarida raqs va ritmik harakatlarni bajarish uchun 
oldindan tayyorgarlik ko‘riladi. Eng avvalo o‘quvchilar bu faoliyatga 
tayyorlanib kelishlari lozim. Bu quyidagicha bo‘lishi maqsadga muvofiq 
keladi: 
1. Raqs va ritmik harakatlar (yoki gimnastika) bajarish uchun 
o‘quvchilar maxsus kiyimlarda bo‘lishlari lozim. 
2. Mashgulot uchun mavzuga mos musiqalar , texnik vositalar 
tayyorlab qo‘yiladi. 
3. Mashgulut o‘tiladigan joyda ham talab darajasida kerakli jihozlar 
bilan ta’minlanishga e’tibor qaratiladi. 
4. Mashg‘ulotda musiqa o‘qituvchisi bilan birgalikda jismoni tarbiya 
o‘qituvchsining hozir bo‘lishi mashg‘lotning caviyasini oshiradi. 
Dars odatdagicha reja asosida boshlanadi. Musiqa tinglash, qo‘shiq 
kuylash faoloyatlari bajariladi, o‘tgan darsni mustahkamlash ishlari amalga 
oshirilad. Darsning 25-30 daqiqalari oralig‘ida reja bo‘yicha “raqs va ritmik 
harakatlar bajarish” faoliyatiga kirishiladi. Bunda hamma narsa oldibdan 
pishiq va puxta o‘ylangan ssenariy asosida bajarilishi lozim. O‘quvchlar 

Download 5,14 Mb.