68
Madaniyat
– so‘zi arabchadan olingan bo‘lib “shaharlik” degan ma’noni bildiradi.
U insoniyat tomonidan ijtimoiy-tarixiy amaliyoti
jarayonida
yaratilgan va yaratilayotgan, jamiyatning
rivojlanshidagi tarixiy erishilgan
darajasini ifoda etuvchi
moddiy va ma’naviy qadriyatlari to‘plamidan iborat
bo‘ladi.
Madaniyat keng ma’noda
–
bu jamiyatning
rivojlanishi tarixiy darajasidir. U odamlarning hayoti va
faoliyatini tashkil etish turlari va shaxslarida hamda ular
yaratayotgan moddiy – ma’naviy qadriyatlarda ham o‘z
ifodasini topadi.
Tor ma’noda madaniyatni modiy va ma’naviylik kabi ham tushuniladi.
Moddiy madaniyat ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan texnika,
ishlab chiqarish tajribasi,
moddiy mablag‘lardan iborat bo‘ladi.
Ma’naviy madaniyat fan, san’at, adabiyot, ta’lim, falsafa kabi sohalarda ma’naviy qadriyat-
larni ishlab chiqarish, taqsimlash va foydalanishdan iborat bo‘ladi.
O‘qituvchi faoliyatda inson madaniy faoliyatning uch shakli ko‘rinadi:
1-shakli:
O‘qituvchining madaniy ijodkorlik va madaniy ochuvchi faoliyati.
U pedagog
shaxsining rivojlanishi (o‘zini anglash, o‘zini dasturlashtirish, o‘z-o‘ziga ta’sir) va o‘quvchilar
shaxsi rivojlanishiga yo‘naltirilgan.
2-shakli:
O‘qituvchining insoniy to‘plangan madaniy boyliklarini o‘zlashtirish va egallash. U
psixik holat, nutq va hokazolarni boshqarishda pedagog shaxsining o‘zini
namoyon etishga
qaratilgan.
O‘qituvchining o‘zini namoyon etishi jamiyatning tarbiyaviy, ta’limiy
va rivojlantiruvchi
kuchi hisoblangan, insoniyat to‘plagan
tajribani egallamay turib, amalga oshirib bo‘lmaydi.
3-shakli:
(muloqot) va pedagogning bevosita ta’siri-muloqot va munosabat, o‘quvchilarga
madaniy qadriyatlarni yetkazishda o‘z madniyatining shaxsiy,
bevosita, namoyon bo‘lishidir.
Faoliyat kategoriyasi sifatida pedagogik madaniyat pedagogik faoliyatning hamma turlarida
amalga oshiriladi.
