70
Dunyoda ikki kuch
bor. Qilich va fikr.
Fikr doimo qilichni
yengib kelgan.
Napaleon
- hamjihatlik – aloqa jarayonidan zavq olish qobiliyati;
- ijtimoiy qarindoshlik – boshqa odamlar qatorida jamiyatda bo‘lishga intilish;
- altruistik tendentsiyalar – hamdardlik, hamdardlik qobiliyati, hamdardlik va identifikatsiya
o‘zini boshqa odam dunyosiga o‘tkazish qobiliyati sifatida.
O‘qituvchi va talabaning o‘zaro munosabatlaridagi jiddiy to‘siqlarni quyidagilar yaratadi:
- ifodasiz nutq;
- nutqdagi nuqsonlar (ayniqsa yangi materialni tushuntirishda);
- aloqa yetishmasligi;
- izolyatsiya;
- o‘ziga sho‘ng‘ish (talaba bilan aloqa o‘rnatishda, unga individual yondashuvni topishda).
Pedagogik faoliyat doimiy va uzoq muddatli aloqani o‘z ichiga oladi. Shu sababli, ijtimoiy
rivojlanmagan o‘qituvchilar tezda charchashadi, asabiylashadi va umuman o‘z faoliyatlaridan
qoniqish his etmaydilar.
O‘qituvchining kommunikativ madaniyatida uning axloqiy tarbiyasi darajasi namoyon
bo‘ladi. O‘quvchilar birinchi navbatda o‘qituvchining aql-zakovati va notiqligini yuqori baholaydi-
lar, ya’ni uning odobli, to‘g‘ri, o‘quvchilar g‘ururini ayamaydigan, ularga hamdard bo‘lgan,
samimiy, unutilmas bo‘lish qobiliyati.
O‘qituvchining kommunikativ madaniyati yuqori darajada rivojlanganligi uning ekspresiv
(nutqning ifodasi, imo-ishoralar, yuz ifodalari, tashqi qiyofasi) va sezgir (o‘quvchining holatini
anglash, u bilan aloqani o‘rnatish, uning yetarlicha qiyofasini yaratish va boshqalar) qobiliyatlariga
ega bo‘lishini taxmin qiladi.
Siz kommunikativ madaniyatning texnologik tomonini (aloqa texnikasi) maxsus mashqlar
yordamida o‘zlashtirishingiz mumkin. O‘qituvchining muloqot mashg‘ulotining bir qismi bo‘lgan
eng samarali mashqlar.
Hali ham hukmronlik qilmoqda zamonaviy maktab o‘zaro ta’sirning intizomiy-affektiv
strategiyasi xulq-atvor va harakatlarning o‘qituvchiga qat’iy bo‘ysunishiga, ushbu yo‘nalishga qat’iy
rioya qilishga asoslanadi, bu qat’iylikni barcha qo‘llaniladigan ta’sir usullarining asosiga aylantiradi.
O‘quvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi munosabatlarda hamkorlik, dialog, sheriklik g‘oyasi so‘nggi
yillarda pedagogikada asosiy g‘oyalardan biridir.
Ko‘p o‘qituvchilar kommunikativ vazifani pedagogik jarayonning tarkibiy qismi sifatida
anglamaydilar, garchi haqiqiy hayotda ular buni ongsiz ravishda hal qilsalar. Muloqot vazifalari -
bu pedagogik o‘zaro aloqaning instrumental tarkibiy qismlari.
