O’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus t a ’lim vazirl1gi mirzo ulug’bek nomidagi

Download 13,59 Mb. Pdf ko'rish
bet	20/154
Sana	16.02.2024
Hajmi	13,59 Mb.
	#157869

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 154

Bog'liq
ek 718 -86

Algoritmning asosiy xossalari
1. Diskretlilik.
Bu
xossaning
mazmuni-algoritmlami
doimo chckli
qadamlardan iborat qilib bo’laklash imkoniyati mavjudligidadir. Boshqacha
aytganda, uni chckli sondagi oddiy ko’rsatmalar ketma-kelligi shaklida ifoda-
lash munikin. Algoritmning bu xossasi yuqorida keltirilgan hamma misollarda
yaqqol ko’rinib turibdi. Agar kuzatilayotgan jarayonni chekli qadamlardan
iborat qilib bo’laklay olmasak, u holda uni algoritm deb bo’lmaydi.
2. Tushimarlilik. Algoritmning ijrochisi hamma vaqt inson bo’lavermaydi.
Choy damlashni yoki boshqa ishlami bajarishni faqat odamga emas, balki
robotga ham buyurish mumkin. Ijrochiga tavsiya etilayotgan ko’rsatmalar uning
uchun tushunarli bo’lishi kerak, aks holda ijrochi oddiygina amalni ham bajara
olmaydi. Bundan tashqari, ijrochi har qanday amalni bajara olmasligi ham
mumkin.
Har bir ijrochining bajara olishi mumkin bo’lgan ko’rsatmalar yoki
buyruqlar birikmasi mavjud bo’lib, u ijrochining ko’rsatmalar tizimi dcyiladi.
Shuning uchun ijrochi uchun berilayotgan har bir ko’rsatma ijrochining
ko’rsatmalar tizimiga tegishli bo’lishi kerak.
K.o’rsatmalami ijrochining ko’rsatmalar tizim iga tegishli bo’ladigan qilib
ifodalay olishimiz muhim ahamiyatga ega. Masalan, pastki sinfning a’lochi
o’quvchisi «son kvadratga oshirilsin» degan ko’rsatmani tushunmasligi natijasi-
da bajara olmaydi. Lekin «son o ’zini o ’ziga ko’paylirilsin» shaklidagi ko’rsat
mani bemalol bajaradi. Sababi, u ko’rsatma mazmunidan ko’paytirish amalini
bajarish kerakligini anglaydi.
3. Aniqlik. Ijrochiga berilayotgan ko'rsatm alar aniq mazmunda bo’lishi
kerak. Chunki, ko’rsatmadagi noaniqliklar mo’ljaldagi maqsadga erishishga olib
kelmaydi.
Odam uchun tushunarli bo’lgan «3-4 marta silkitilsin», «5-10 daqiqa
qizdirilsin», «1-2 qoshiq solinsin», «tenglamalardan biri yechilsin» kabi noaniq
ko’rsatmalar robot yoki kompyutemi qiyin ahvolga solib qo’yadi. Bundan
tashqari, ko’rsatmalaming qaysi ketma-ketlikda bajarilishi ham muhim aha
miyatga ega. Demak, ko’rsatmalar aniq berilishi va faqat algoritmda ko’rsatil-
gan tartibda bajarilishi shart ekan.
4. Ommaviylik. Har bir algoritm mazmuniga ko’ra bir turdagi masalalaming bar-
chasi uchun ham o’rinli bo’lishi kerak. Ya’ni, masaiadagi boshlang’ich ma’lu-
motlar qanday bo’lishidan qat’iy nazar, algoritm shu xildagi har qanday
masalani yechishga yaroqlidir. Masalan, ikki oddiy kasm ing umumiy maxrajini
topish algoritmi, kasrlarni turlicha o’zgartirib berilganda ham, ulaming umumiy
maxrajlarini aniqlab beraveradi.
35

5.
Natijaviylik. Har bir algoritm chekli sondagi qadamlardan keyin, albatta
natija berishi shart. Bajariladigan amallar ko’p bo’lsa ham baribir natijaga olib
kelishi kerak. Chekli qadamdan keyin qo’yilgan masala yechimga ega
emasligini aniqlash ham natija hisoblanadi. Agar ko’rilayotgan jarayon cheksiz
davom etib natija bermasa, uni algoritm deb ayta olmaymiz.
A lgoritm ning tavsiflash usullari
'
Algoritmning berilish usullari xilma-xildir. Hozir ulaming eng ko’p uchray-
diganlari bilan tanishamiz. Algoritmlami quyidagi ko’rinishlarda tasvirlash
mumkin:
1. Algoritm ning so ’z orqali berilishi. ßunda ijrochi uchun beriladigan har
bir ko’rsatma so’zlar orqali buyruq mazmunida beriladi(yuqorida keltirilgan
misollarga e’tibor bering).
2. Algoritm ning
fo rm u lalar
yordam ida
berilishi.
Algoritmning
formulalar bilan berilish usulidan matematika, fizika, kimyo va boshqa aniq
fanlami o’rganishda ko’proq foydalaniladi. Masalan: uchburchakning yuzini
uning asosi va balandligi bo’yicha hisoblash formulasi

Download 13,59 Mb.

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 154

Download 13,59 Mb.

Pdf ko'rish