Spaccrbar yoki Space deb ataiadi va bo’shliq belgisini kiritishga mo’ljallan-
gandir. Boshqa klavishlar bir necha nomga ega, chunki ular klaviaturaning ish
tartibiga (registriga) qarab turli belgilami kiritishga mo’ljallangan.
Pastki registrda kichik, yuqori registrda esa katta harflar kiritiladi.
Rus alifbosidan lotin (ingliz) alifbosiga yoki aksincha, lotinchadan ruschaga
o ’tish siz ishlaydigan dasturga bog’liq. Masalan, WINDOWS da alifbo avtoma-
tik ravishda tanlanadi. (Kkranning eng pastki qismida).
Ekranga belgi tushadigan joy maxsus usul bilan belgilanadi.
Buning uchun
maxsus betgi bor, u kursor deb ataiadi. Agar ekran matn kiritish holatida ishlab
turgan bo’lsa, unda kursor o’chib-yonib turadigan vertikal chiziqcha yoki harf-
ning ustiga tushadigan to’rtburchakka o’xshaydi va matn kursori deb nomla-
nadi.
Agarda ekran grafik holatda ishlab turgan bo’lsa, unda kursor yonib-o’chib
turadigan gorizontal chiziqchaga o ’xshaydi. Xullas kursor ko’rinishi holatga
qarab o ’zgaradi.
Boshqarishga oid klavishlar har xil boshqarish vazifalarini bajaradi. Ayrim
klavishlar, masalan: CAPSLOCK, NUMLOCK
va SCROLL LOCK klavishlari-
ning ishlash vazifasini o’zgartirib turadi. SHIFT, CTRL, ALT klavishlari
boshqa klavishlar bilan birga ishlaydi. Masalan, CTRL + ALT + F dcgani
CTRL, ALT va F klavishlarini birdaniga bosishni bildiradi.
FI dan F12 gacha bo’lgan klavishlar funksional klavishlar deb nomlanadi.
Dastur tuzilishiga qarab, ushbu klavishlar har xil vazifalami bajarishi mumkin.
Bular 12 ta bo’lishiga qaramasdan, ko’pincha FI dan F10 gachasi ishlatiladi.
Odatda FI klavishi yordamchi ma’lumotlami olish uchun xizmat qiladi (Spra-
vochnik).
Num Lock (sonlami saqlash) - sonlar kiritishning kichik klaviaturasi sonni
kiritishga yoki kursorni boshqarishga moslaydi. Sonlami kiritish klavishlari ikki
holatda ishlashi mumkin:
•
sonlami
kiritganda,
•
kursorni boshqarishda.
Ikki holatning biridan ikkinchisiga o ’tishni Num Lock (mahkamlash bilan)
yoki Shift klavishi (mahkamlash kerak cmas) bajaradi. Bunda Caps Lock
klavishi sonlami kiritish klaviaturasigata’sirk o ’rsatmaydi.
Sonlami kiritish paytida sonlami kiritish klaviaturasi kalkulatoming
klaviaturasiga o’xshaydi. Sonlami va arifmetik amallar belgilarini kiritish uchun
qulaylik yaratadi. Sonlami kiritgan paytda Num Lock chirog’i yonib turishi
kerak, agarda Num Lockni ko’rsatuvchi chiroq o’chgan bo’lsa, ushbu kichik
klaviatura bilan kursorni boshqarish mumkin.
Ctrl
(Control - boshqarish) - boshqa klavish bilan birga bosilganda, o’sha
klavishning vazifasi o’zgaradi, ALT (Alternative - o’zgartiruvchi)
- bu klavish
ham boshqa klavishlar bilan birga bosilganda, o’sha klavishning ish vazifasini
o ’zgartiradi.
28
Print Screen (ekrandagi chop etish) - ushbu klavish ckranda bo’lgan ma’lu-
motni printerga chiqarib beradi.
PAUSE (vaqtinchalik to’xtash) - ushbu klavish bosilganda kompyuter o ’z
ishini vaqtincha to’xtatadi.
TAB (tabulatsiya so’zidan) - faqat pastdagi rcgistrda ishlaydi va gap matn,
hujjatlar haqida ketganda, kursorni o’ng tomonga, navbatdagi maxsus ko’rsatil-
gan (belgilangan) nuqtaga (pozitsiyaga) suradi. Bu klavishning qulayligi shun-
daki, uning yordami bilan jadvallar tuzish oson va matnni yozganda ham
belgilangan pozilsiyadan boshlab terish mumkin. Klavishlarni yuqori registrda
bosganda, kursorni
chap tomonga, belgilangan pozitsiyaga surish mumkin.
Backspace (Orqaga qaytish) - qaytarish klavishi. Bu klavisha yordamida,
matn terish paytida, ekrandagi kursordan chap tomondagi xato terilgan belgilar-
ni o’chirish mumkin. Kursoming o ’zi esa bitta belgi chap tom onga suriladi.
Enter (kiritish) - kiritish klavishi. Matn terish paytida ushbu klavish bosilsa,
kursor yangi abzatsga (satrga ) o ’tadi.
Caps Lock (katla yoki kichik harflarga o’tish klavishi) - yuqori registrga
o’tish imkonini yaratib beradi. Maqiqatda esa ushbu klavish faqat harflar terish
klavishlariga o’z. ta’sirini ko’rsatadi, katta harflar kiritish imkonini yaratib
beradi. Bu klavishni bosib ushlab turish kerak emas.
Ishiovchiga qulaylik
yaratish maqsadida klaviaturaning o’ng burchagida yonib turadigan indikatorlar
joylashgan. Bu indikatorlar holatni ko’p vaqt davomida saqlab turadigan kla-
vishlar bilan bog’langan. Shulaming ichida bittasi Caps Lock ga tegishli.
Scroll Lock (surishni saqlaydi) - bu klavish yordamida kursorni harakatga
keltirmoqchi bo’lsangiz, kursor ekranga sakraydi. Bu klavish ham o’z holatini
mustahkamlash (fiksatsiya) bilan bajaradi.
Shift (surish) - vaqtinchalik yuqori registrdan pastki registrga, yoki aksin-
cha, pastki registrdan yuqori registrga o’tish imkonini beradi.
Hammasi Caps
Lock klavishining holati bilan bog’langan. Bu klavishning xizmati vaqtinchalik
bo’lganligi sababli, boshqa klavishlaming xizmatini o ’zgartirish kerak bo’lsa,
ulami bosish paytida Shift klavishi vaqtinchalik bosib ushlab turiladi.
