O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi




Download 3,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/109
Sana19.01.2024
Hajmi3,46 Mb.
#140836
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   109
Bog'liq
20.Mahsulotlar sifatini standartlashtirish va metrologiya asoslari

Ta’riflar. SI ning barcha asosiy birliklarining rasmiy ta’riflari 
O‘TXQning rasmiy axborotnomasi – Copmtes Rendus (CR) orqali 
belgilangan. Ta’rif yaqinidagi kichik o‘lchamli shriftli matn, ta’rifning 
tarkibiy qismi hisoblanmaydi, lekin unga izoh berib o‘tadi. Qavslar 
ichidagi matn ham ta’rifning o‘ziga tegishli emas va u mazkur ta’rifning 
tarixiy kelib chiqishi va qabul qilinishiga oid ma’lumotlarni beradi. 
Birlikning rasmiy ta’rifi matndan yaqqol ajratilgan qalin shriftda 
keltirilgan.
Kogerent hosilaviy birliklarning o‘lchamlari, SI ning asosiy 
birliklari orqali keltirib chiqarilishiga ko‘ra bir-birini takrorlamaydi. 
Masalan, SI dagi kogerent hosilaviy birlik bo‘lmish qarshilik birligi om, 
elektr qarshilikning fizik kattaligidan kelib chiqsak, asosiy birliklarning 


34 
o‘lchamlariga ko‘ra, Ω=m2∙kg∙s‒3∙A‒2 tenglama orqali ifodalanadi. 
Shunga qaramay, SI ning istalgan birligini amalda keltirib chiqarish 
uchun, fizika qonunlari doirasidagi har qanday usuldan foydalanish 
mumkin. Masalan, qarshilik birligi om uchun, O‘TXI ning tavsiyasiga 
ko‘ra, Hall kavnt effektini qo‘llash va fon Klitsing doimiysidan 
foydalanish orqali yuqori darajadagi aniqlik bilan amaliy keltirib 
chiqarilishi mumkin (1-ilovaga qarang).
Shuni doimo e’tiborga olish kerakki, garchi asosiy fizik kattaliklar – 
uzunlik, massa, vaqt, tok kuchi, harorat, modda miqdori va yorug‘lik 
kuchi, shuningdek, ularning o‘lchov birliklari – metr, kilogramm, soniya, 
amper, kelvin, mol, hamda, kandelalar – kelishuvga ko‘ra, amalda bir-
biridan o‘zaro mustaqil deb qaralsa hamki, aslida ular o‘zaro 
chambarchas bog‘liqlikka egadirlar. Xususan, metrning o‘lchami soniya 
orqali keltirib chiqariladi; amperning o‘lchami metr, kilogramm va 
soniya orqali; mol esa kilogramm orqali; hamda, kandela metr, 
kilogramm va soniya orqali keltirib chiqariladi.

Download 3,46 Mb.
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   109




Download 3,46 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi

Download 3,46 Mb.
Pdf ko'rish