110
3.8 – rasm. G„adir-budurlik hosil bo„lishini geometrik sabablari
Masalan,
surish qiymatini S
2
gacha kamaytirilganda notekislik balandligi R
z
kamayadi (b). Rejadagi burchaklar
va
1
ni o„zgarishi
nofaqat balandlikka, balki
yuza shakliga ham ta‟sir ko„rsatadi (v). CHo„qqisi dumaloqlashtirilgan keskichlarni
qo„llash yuza notekisligini kamayutiradi (d).
Dumaloqlashtirish radiusini
kattalashtirish g„adir-budurlik balandligi R
z
ni kamayutiradi.
Tokarlashdag„adir-budurliknihosilbo„lishini
geometrik
nuqtai-nazardan
yuqoridagidek
R
z
notekisliklarni
surish
qiymati
Sva
kesgich
uchidagi
dumaloqlashtirish radiusi r ga bog„liq holda aniqlash taklif etilgan ya‟ni
r
S
R
z
8
/
2
Kesuvchi asbobni tayyorlashda va u o„tmaslashib qolganda asbobni kesuvchi
qirrasida notekisliklar va o„yiqchalar xosil bo„lib, ular ma‟lum
tarzda ishlov berilgan
yuza g„adir-budurligini oshiradi. Asbob tigini notekisligini ishlov berilgan yuza
g„adir-budurligiga ta‟siri ayniqsa kichik surishlar bilan nafis tokarlashda, tig„
notekisligi R
z
kattaligi bilan yaqin teng bo„lganda, ayniqsa sezilarli bo„ladi.
Kesuvchi asbob o„tmaslashib qolganda va unda o„yiqchalar paydo bo„lganda
ishlov berilgan yuza g„adir – budurligi tokarlashda – 50-60%, frezerlashda - 30-
115%, parmalashda – 30-40% va razvertkalashda – 20-30% ortadi.
Ishlov berilgan yuza g„adir-budurligini
oshishiga, shuningdek kesish tig„ini
dumaloqlashtirish radiusini oshishi ham sabab bo„ladi, u metall yuzasidan
deformasiyalanishini oshiradi va natijada yuza g„adir-budurligi ham ortadi.
YUqoridagi salbiy sabablarini yo„qotish uchun asbob sifatli va o„z vaqtida qayta
charxlanishi kerak.
R
z
R
z
R
z
R
z
