O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

ovozdan foydalanmoqchi bo‘lsangiz, apparaturalarni tekshirib 
ko‘ring. Juda uzun ovoz jo‘rligi ham tinglovchilarni ma’ruzadan 
uzoqlashtiradi. 
Taqdimotning mazmuni asosan taqdimotchiga bog‘liqligini, 
intonatsiya 
alohida 
ahamiyat 
kasb 
etishini, 
tinglovchilarni 
qiziqtiruvchi 
muhim 
omil 
ekanligini 
unutmang. 
Albatta 
ma’ruzangizni repititsiya qilib ko‘ring. 
Namoyish davomida ko‘p uchraydigan tipik xatolar
1
: 
Ma’ruzachi tinglovchilarga orqa o‘girib, faqat ekranga qaraydi. 
Ma’ruzachi taqdimotdan ko‘zini uzmagan holda matnni o‘qiydi. 
Ma’ruzachi asabiy holda qo‘llarini silkitadi, bu tinglovchilarni 
ma’ruzadan diqqatini qaytarishga sabab bo‘ladi. 
Multimedia vositalari orqali taqdimotlardan foydalanib dars 
tashkil qilish yuzasidan mutaxassislar quyidagi tavsiyalarni 
keltirishadi: 
• 
Ortiqcha tovushlardan voz keching. Masalan, cho‘ntakdagi 
kalitlarni shaqillatmaslik yoki ruchkani o‘ynamaslik va b. 
• 
“Ko‘rsatkich”larga berilib ketmang – ruchka, ko‘rsatkich, 
ko‘zoynak . 
• 
Tasodifiy harakatlardan voz keching. Masalan, o‘zingizning 
sochingiz, yuzingiz, tana azolaringizga teginishingiz. 
• 
Vizual diqqat bo linishidan voz keching.
Masalan, 
kuchli imo-ishoralar, nomuvofiq holat, yuz ifodasi. 
• 
Parazit so‘zlarni qo‘llashda ehtiyotkor bo‘ling, “OK!”, “Siz 
bilasiz...”, “Va hokazo”, “Shunday qilib...” kabi iboralarni 
qo‘llashdan voz keching. 
• 
Noloyiq iboralarni qo‘llamang, “qiyin” terminlardan voz 
keching. 
• 
“yopiq” yoki tarang holatlardan voz keching. 
• 
Tovush 
balandligini, 
tempi, 
talaffuzning 
aniqligini 
to‘g‘rilang. 
• 
O‘zingizni dadil tuting. 
• 
Do‘stona munosabatda bo‘ling, bajarayotgan ishingizga 
nisbatan samimiy qiziqishingizni ko‘rsating: hattoki ushbu masalada 
1
Создание базовой презентации в PowerPoint 2007 [Электронный ресурс]. 
— 
Режим 
доступа: 
http://office.microsoft.com/ru-ru/powerpoint-
help/HA010194282.aspx 
77

eng zo‘r ekspert bo‘lsangiz ham kibrli, takabburona ohangga 
o‘tmang.
• 
Auditoriyada sizni eshitayotganliklari va tushunayot-
ganliklariga ishonch hosil qiling. 
• 
Auditoriya savollariga nazar tashlang. 
• 
Auditoriya bilan ko‘z aloqasini o‘rnating: devor yoki 
derazaga qaramang; har soniyada bitta ishtirokchidan boshqa 
ishtirokchiga ko‘zingiz bilan “yugurmang”, auditoriyadagi har bir 
ishtirokchiga 2-3 sekunddan birma-bir ko‘z yugurtiring; barcha 
ishtirokchilarga qarashni yodingizdan chiqarmang. 
• 
Auditoriya tomonidan yuborilayotgan noverbal belgilarni 
kuzating — tana, qo‘l, oyoq va h.k.larning holati. 
• 
O‘zingizning 
yozuvlaringizga 
hadeb 
qarayvermang. 
Sitatalardan tashqari qolgan narsalarni o‘qib bermang. 
• 
Tez-tez pauzalar qiling – auditoriyadan ko‘ra siz uchun 
sukunat uzunroq bo‘lishi mumkin. Hazilni oshirib yubormang. 
• 
Eshitish 
kuchni 
talab 
etadi. 
So‘zlayotgan 
insonga 
diqqatingizni qarating. Sabrli bo‘ling: inson 1 minutda o‘rtacha 125 
ta so‘z aytadi, ammo ushbu vaqtda ko‘proq narsani eshitishi 
mumkin. Qandaydir muddatga shaxsiy fikr va qarashlaringizdan voz 
keching. 
• 
So‘zlayotgan insonga yuzlaning. 
• 
Aloqani ko‘z orqali qo‘llab quvvatlang, ma’qullab bosh 
qimirlating. 
• 
Vaqti-vaqti bilan “Ha”, “Tushunaman” iboralarini ishlating. 

Download 3,18 Mb.