207
yoki bilvosita xizmat qiladi. Gul barcha gulli o’simliklarning jinsiy ko’payish
organi hisoblanib, meva va urug’ni hosil qiladi.
Tut gullarining tevaragi yashil bargchalardan tuzilgan oddiy (bir kavatli) gul
kosachasiga uxshaydi, unda gultoj bulmaydi. Kupchilik tut daraxtlari ikki uyli bir
jinslidir, ya’ni bir daraxtda faqat urgochi onalik gullari bo’lsa, ikkinchi daraxtda
esa yolgiz otalik - erkak gullari bo’ladi. Lekin ayrim tut daraxtlarida ham erkak,
ham urgochi gullarni uchratish mumkin. Bu xildagi tutlar bir uyli, ikki jinsli
hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda bitta tupgulda ham erkak, ham urgochi gullar
bo’lishi mumkin. Bunday tupgullarning yuqoridagi tomonida ko’pincha erkak,
ostki tomonida esa urgochi gullar joylashadi. Tut daraxtining bu xildagi jinsiy
o’zgaruv-chanligini A. I. Federov tashqi muhitning ta’siridan bo’lishi kerak, deb
taxmin qiladi. M. I. Grebinskayaning (1981) ma’lumotiga karaganda Urta
Osiyoda o’sadigan maxalliy Xasak tutning 53 % ini erkak gullari, 33 % ini
urgochi gullari va 14 % ini ikkala jinsli gullari bo’lgan daraxtlar tashkil etadi.
Meva beradigan urug’siz urgochi Balxi tutda urgochi tup gullari bilan bir qatorda
qisman erkak tupgullari ham uchraydi.
Tut daraxtinig erkak tupgullari barg yozilishidan 8 - 10 kun oldin, urgochi
tupgullari esa barg bilan bir vaqtda chiqadi.
Erkak gul - to’rtta yashil bargchadan tuzilgan gultevaragidan, to’rtta ikki
xonali sarg’ish changdondan va ularni ushlab turadigan changdon ipidan iborat,
20 dan 40 tagacha alohida erkak gullari gulbandi yordamida sirgasimon (kuchala)
tupgulcha yig’ilgan.
